13.02.2007
დავალება:
კარგად წაიკითხეთ დასმული შეკითხვები.
შედით თქვენს e-mail-ზე და პასუხები გამოაგზავნეთ წერილობით მისამართზე maiko_705@yahoo.com
- თქვენი აზრით, რა არის კონფლიქტის გამომწვევი მიზეზი?
- რას თვლით კონფლიქტის საწყის ქმედებად?
- რა შემთხვევაში ხდება პრობლემების გამრავლება?
- რას ნიშნავს ”მტრული დაჯგუფების შექმნა” ანუ ალიანსების შექმნა?
- რატომ და რა დროს ხდება კონფლიქტის დროს კომუნიკაციური დამახინჯება, ურთიერთ ლამძღვა?
- რა შემთხვევაში ხდება პოლარიზაცია, ანუ ერთმანეთში გათიშვა?
- როგორ და რა გზით ხდება კონფლიქტის დროს მიზნის მიღწევა. რა ემოცია, განწყობა გეუფლებათ ამ დროს?
- როგორ გესახებათ კონფლიქტის აცილება ანუ პრევენციის გზები?
გთხოვთ, არ ისარგებლოთ მეზობლის აზრებით, ამას საკმაოდ დიდი მნიშვნელობა აქვს.
გისურვებთ წარმატებებს:-)
———————————————————————————————————————
13.02.2007
დავალება:
1. გახსენით საიტი www.children.wanex.net
2. მოძებნეთ საქართველოს ეკლესია-მონასტრების შესახებ.
3. წაიკითხეთ და გამომიგზავნეთ მოკლე ინფორმაციები თქვენს მიერ მოძებნილიდან
5. გისურვებთ წარმატებებს 
43-ე სკოლა 
მღვდლები შესამოსელის ზემოდან სამღვდელო ჯვარს ატარებენ. ჩვეულებრივი სამკერდე ჯვრისაგან განსხვავებით, სამღვდელო ჯვარი დიდი ზომისაა.
გულმოდგინე და ერთგული მსახურებისთვის მღვდლებს განსხვავებული ჯვრის ტარების უფლებით აჯილფოებენ. ამგვარი ჯვარი შეიძლება იყოს ოქროსფერი ან გამშვენებული – ფერადი, ლამაზი და ძვირფასი თვლებით მორთული.
კომენტარი ავტორი ოთარ მღებრიშვილი — თებერვალი 13, 2007 @ 22:14 |
ჯვარი, გამშვენებული ჯვარი
მღვდლები შესამოსელის ზემოდან სამღვდელო ჯვარს ატარებენ. ჩვეულებრივი სამკერდე ჯვრისაგან განსხვავებით, სამღვდელო ჯვარი დიდი ზომისაა.
გულმოდგინე და ერთგული მსახურებისთვის მღვდლებს განსხვავებული ჯვრის ტარების უფლებით აჯილფოებენ. ამგვარი ჯვარი შეიძლება იყოს ოქროსფერი ან გამშვენებული – ფერადი, ლამაზი და ძვირფასი თვლებით მორთული.
კომენტარი ავტორი soso — თებერვალი 13, 2007 @ 22:14 |
ტაძარი
ტაძარი სამ ნაწილად იყოფა: სტოა, შუა ტაძარი და საკურთხეველი. ტაძრის შესასვლელს სტოა ეწოდება. შუა ტაძარში მორწმუნენი დგანან და ლოცულობენ. საკურთხეველი ტაძრის მთავარი ნაწილია. მღველმსახურნი წირვა-ლოცვას საკურთხეველში ასრულებე
კომენტარი ავტორი soso — თებერვალი 13, 2007 @ 22:14 |
აკურთხეველი, კანკელი
საკურთხეველი შუა ტაძრიდან კანკელითაა გამოყოფილი. კანკელის წინა, ამაღლებულ მხარეს ამბიონი ეწოდება. იგი შუა ტაძარზე რამდენიმე საფეხურითაა ამაღლებული. კანკელზე, წესისამებრ, სულ 4 ხატია დაბრძანებული: მარჯვენა მხარეს – მაცხოვრის, ხოლო მარცხენა მხარეს – ყოვლადწმიდა ღვთისმშობლის. მაცხოვრის ხატის გვერდით დაბრძანებულია ხოლმე იმ წმინდანის ხატი, რომლის სახელზეცაა აგებული ტაძარი. ღვთისმშობლის ხატის გვერდით კი რომელიმე დიდი წმინდანის ხატს გამოსახავენ. კანკელის შუაში არის კარები, რომელსაც სამეუფო კარი ეწოდება. ამ კარით საკურთხეველში შესვლა მხოლოდ სასულიერო პირებს შეუძლიათ და ისიც მხოლოდ ღვთისმსახურების დროს. ტაძარს იმგვარად აგებენ, რომ საკურთხეველი აღმოსავლეთით იყოს მიმართული. არსებობს ასეთი ქრისტიანული ტრადიცია, რომ როდესაც მორწმუნე უფლისადმი ლოცვებს აღავლენს, პირს აღმოსავლეთის მხარეს იბრუნებს – წმინდა ქალაქ იერუსალიმისკენ. სახლშიც მორწმუნენი ცდილობენ, ხატების კუთხეც აღმოსავლეთ კედელზე განათავსონ.
საკურთხევლის აღმოსავლეთ კედელთან არის ამაღლებული ადგილი, რომელსაც მაღალდასაჯდომელი ეწოდება. სიმბოლურად იგი ტაძარში იესო ქრისტეს სამყოფელს განასახიერებს. შუა საკურთხეველში დგას წმინდა ტრაპეზი, რომელზეც სრულდება წმინდა ზიარების საიდუმლო.
კომენტარი ავტორი soso — თებერვალი 13, 2007 @ 22:14 |
წმინდა ტრაპეზი, ოდიკი
ტრაპეზზე აუცილებლად დაბრძანებულია ოდიკი, რომლის გარეშეც წირვა-ლოცვა არ სრულდება. ოდიკს უწოდებენ აბრეშუმის ქსოვილს, რომელზეც ამოქარგულია მაცხოვრის გარდამოხსნა ჯვრიდან. ოდიკში აუცილებლად არის ჩაკერებული წმინდა ნაწილი.
ტრაპეზის უკან აუცილებლად დგას შვიდტოტა სასანთლე; ტრაპეზზე – ჯვარი, ტრაპეზის სახარება, საცეცხლური და სანაწილე, სადაც ინახება წმინდა ზიარების საიდუმლოს შესასრულებლად საჭირო ნივთები.
კომენტარი ავტორი soso — თებერვალი 13, 2007 @ 22:14 |
სამკვეთლო
საკურთხევლის მარცხნივ განთავსებულია სამკვეთლო. სამკვეთლოში მღვდელმსახური კვეთს სეფისკვერებს: სეფისკვერებიდან ლახვრით იღებს მცირე ნაწილებს ცოცხალთა და მიცვალებულთა სახელებზე. ამ მოქმედებით ხდება მათი მოხსენიება უფლის წინაშე. სამკვეთლო ტაძრის შუა ნაწილიდან გამოყოფილია კარით, რომელზეც გამოსახულია მთავარანგელოზი მიქაელი.
სადიაკვნო
საკურთხევლის მარცხნივ განთავსებულია სადიაკვნო, სადაც მღვდელმსახურთა შესამოსელი ინახება. სწორედ აქ იმოსებიან სასულიერო პირნი საღვთისმსახურო შესამოსელით წირვა-ლოცვის დაწყებამდე. მხოლოდ პატრიარქი საგანგებო წესის მიხედვით იმოსება შუა ტაძარში. ასევე იმოსება ეპისკოპოსიც იმ შემთხვევაში, თუკი იგი ასრულებს წირვა-ლოცვას. სადიაკვნო ტაძრის შუა ნაწილიდან გამოყოფილია კარით, რომელზეც გამოსახულია მთავარანგელოზი გაბრიელი.
კომენტარი ავტორი soso — თებერვალი 13, 2007 @ 22:14 |
ბავშვებო, როგორც იცით, სიონი თბილისის საპატრიარქო ტაძარს ეწოდება, რომელშიც უწმიდესი და უნეტარესი, სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პარტიარქი ილია II წირვა-ლოცვას აღასრულებს. არსებობს ასევე ატენის სიონი, ბოლნისის სიონი… მაგრამ იცით, თუ არა ამ ტაძრების სახელწოდებების წარმომავლობა?
წმიდა სიონის მთაზე, რომელიც იერუსალიმის მახლობლად მდებარეობს, ყოვლადწმიდა ღვთისმშობლის საფლავია განთავსებული. სწორედ მის საპატივცემულოდაა სახელდებული თბილისის, ატენისა და ბოლნისის სიონის ტაძრებიც, რომელიც ყოვლადწმიდა ღვთისმშობლის მიძინების სახელზეა აგებული.
კომენტარი ავტორი soso — თებერვალი 13, 2007 @ 22:14 |
დაბრძანებული: მარჯვენა მხარეს – მაცხოვრის, ხოლო მარცხენა მხარეს – ყოვლადწმიდა ღვთისმშობლის. მაცხოვრის ხატის გვერდით დაბრძანებულია ხოლმე იმ წმინდანის ხატი, რომლის სახელზეცაა აგებული ტაძარი. ღვთისმშობლის ხატის გვერდით კი რომელიმე დიდი წმინდანის ხატს გამოსახავენ. კანკელის შუაში არის კარები, რომელსაც სამეუფო კარი ეწოდება. ამ კარით საკურთხეველში შესვლა მხოლოდ სასულიერო პირებს შეუძლიათ და ისიც მხოლოდ ღვთისმსახურების დროს. ტაძარს იმგვარად აგებენ, რომ საკურთხეველი აღმოსავლეთით იყოს მიმართული. არსებობს ასეთი ქრისტიანული ტრადიცია, რომ როდესაც მორწმუნე უფლისადმი ლოცვებს აღავლენს, პირს აღმოსავლეთის მხარეს იბრუნებს – წმინდა ქალაქ იერუსალიმისკენ. სახლშიც მორწმუნენი ცდილობენ, ხატების კუთხეც აღმოსავლეთ კედელზე განათავსონ.
საკურთხევლის აღმოსავლეთ კედელთან არის ამაღლებული ადგილი, რომელსაც მაღალდასაჯდომელი ეწოდება. სიმბოლურად იგი ტაძარში იესო ქრისტეს სამყოფელს განასახიერებს. შუა საკურთხეველში დგას წმინდა ტრაპეზი, რომელზეც სრულდება წმინდა ზიარების საიდუმლო
ტაძარი სამ ნაწილად იყოფა: სტოა, შუა ტაძარი და საკურთხეველი. ტაძრის შესასვლელს სტოა ეწოდება. შუა ტაძარში მორწმუნენი დგანან და ლოცულობენ. საკურთხეველი ტაძრის მთავარი ნაწილია. მღველმსახურნი წირვა-ლოცვას საკურთხეველში ასრულებენ.ტრაპეზზე აუცილებლად დაბრძანებულია ოდიკი, რომლის გარეშეც წირვა-ლოცვა არ სრულდება. ოდიკს უწოდებენ აბრეშუმის ქსოვილს, რომელზეც ამოქარგულია მაცხოვრის გარდამოხსნა ჯვრიდან. ოდიკში აუცილებლად არის ჩაკერებული წმინდა ნაწილი.
ტრაპეზის უკან აუცილებლად დგას შვიდტოტა სასანთლე; ტრაპეზზე – ჯვარი, ტრაპეზის სახარება, საცეცხლური და სანაწილე, სადაც ინახება წმინდა ზიარების საიდუმლოს შესასრულებლად საჭირო ნივთები.საკურთხევლის მარცხნივ განთავსებულია სამკვეთლო. სამკვეთლოში მღვდელმსახური კვეთს სეფისკვერებს: სეფისკვერებიდან ლახვრით იღებს მცირე ნაწილებს ცოცხალთა და მიცვალებულთა სახელებზე. ამ მოქმედებით ხდება მათი მოხსენიება უფლის წინაშე. სამკვეთლო ტაძრის შუა ნაწილიდან გამოყოფილია კარით, რომელზეც გამოსახულია მთავარანგელოზი მიქაელი.
სადიაკვნო
საკურთხევლის მარცხნივ განთავსებულია სადიაკვნო, სადაც მღვდელმსახურთა შესამოსელი ინახება. სწორედ აქ იმოსებიან სასულიერო პირნი საღვთისმსახურო შესამოსელით წირვა-ლოცვის დაწყებამდე. მხოლოდ პატრიარქი საგანგებო წესის მიხედვით იმოსება შუა ტაძარში. ასევე იმოსება ეპისკოპოსიც იმ შემთხვევაში, თუკი იგი ასრულებს წირვა-ლოცვას. სადიაკვნო ტაძრის შუა ნაწილიდან გამოყოფილია კარით, რომელზეც გამოსახულია მთავარანგელოზი გაბრიელი. ბავშვებო, როგორც იცით, სიონი თბილისის საპატრიარქო ტაძარს ეწოდება, რომელშიც უწმიდესი და უნეტარესი, სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პარტიარქი ილია II წირვა-ლოცვას აღასრულებს. არსებობს ასევე ატენის სიონი, ბოლნისის სიონი… მაგრამ იცით, თუ არა ამ ტაძრების სახელწოდებების წარმომავლობა?
წმიდა სიონის მთაზე, რომელიც იერუსალიმის მახლობლად მდებარეობს, ყოვლადწმიდა ღვთისმშობლის საფლავია განთავსებული. სწორედ მის საპატივცემულოდაა სახელდებული თბილისის, ატენისა და ბოლნისის სიონის ტაძრებიც, რომელიც ყოვლადწმიდა ღვთისმშობლის მიძინების სახელზეა აგებული
კომენტარი ავტორი ოთარ მღებრიშვილი — თებერვალი 13, 2007 @ 22:14 |
სვეტიცხოველი
მცხეთა ოდითგანვე სატახტო ქალაქს წარმოადგენდა. ის ძალიან ლამაზი და განვითარებული იყო. მართალია, მცხეთა დღეს დედაქალაქი არ არის, მაგრამ ის საქართველოს სულიერ ცენტრად ითვლება. მას მეორე იერუსალიმსაც უწოდებენ. ამის მიზეზი კი მის გულში დაფლული უფლის კვართია, რომელიც საქართველოში მცხეთელი ებრაელების წყალობით მოხვდა. ებრაელთა ეს შტო საქართველოში ოცდაექვსი საუკუნის წინ ჩამოვიდა. მას შემდეგ, რაც მათი ქვეყანა წარმართმა მეფემ – ნაბუქოდონოსორმა – მოაოხრა, ებრაელთა დიდი ნაწილი იძულებული გახდა, სამშობლოდან გადახვეწილიყო. და აი, ერთი ნაწილი მცხეთაში ჩამოვიდა, მათ თან ჰქონდათ წინასწარმეტყველ ელიას ხალენი, რომელიც დღემდე სვეტიცხოვლის ტაძარშია დასვენებული. იქვე, მთავარი საკურთხევლის მარჯვენა მხარეს არსებულ მცირე საკურთხეველში არის ელიას ჭა, რომლის წყალსაც მაკურნებელი ძალა აქვს.
კომენტარი ავტორი soso lezhava — თებერვალი 13, 2007 @ 22:14 |
ჯვარი
IV საუკუნეში, როდესაც ქართლში მირიანი მეფობდა, ერთი კლდის თავზე მშვენიერი, სურნელოვანი, სასწაულთმოქმედი ხე იდგა. მისი ფოთლით ისარნაკრავი, მომაკვდავი ნადირი იკურნებოდა. განიზრახეს, სწორედ ამ ხისაგან გამოეკვეთათ ჯვარი პატიოსანი. მართლაც, გააკეთეს სამი ჯვარი. ამის შემდეგ მრავალი დღის განმავლობაში ხალხი ერთსა და იმავეს ხედავდა. ღამით, სვეტიცხოვლის ტაძარს ვარსკვლავებით გარშემორტყმული ცეცხლოვანი ჯვარი ადგებოდა თავს, განთიადისას ორი ვარსკვლავი გამოეყოფოდა სხვებს, ერთი აღმოსავლეთისაკენ მიდიოდა, მეორე – დასავლეთისაკენ, თავად ცეცხლოვანი ჯვარი კი არაგვის გაღმა, ბორცვის თავზე ჩერდებოდა. ამ სასწაულის გამო, ერთი ჯვარი დასავლეთით, თხოთის მთაზე, აღმართეს (იქ, სადაც მირიან მეფეს მზე დაუბნელდა), მეორე – აღმოსავლეთით, ქ. უჯარმაში, მესამე კი არაგვის გაღმა, იმ ბორცვზე, რომლის თავზეც ცეცხლოვანი ჯვარი ჩერდებოდა. როცა მცხეთაში ეს პატიოსანი ჯვარი აღმართეს, მაშინვე ყველა კერპი დაიმსხვრა ქართლში. ჯვარს სასწაულთმოქმედი ძალა ჰქონდა, მისგან მრავალი სნეული, უსინათლო და დავრდომილი იკურნებოდა.
VI საუკუნეში ამ ადგილას სტეფანოზ I პირველი ჯვარ-გუმბათოვანი სტილის ტაძარი ააგო. მისი და მისი ძისა და ძმის გამოსახულებები დღესაცაა შემორჩენილი ფილებზე.
ჯვრის ტაძართან დაარსდა მამათა მონასტერი, სადაც დღესაც მოღვაწეობენ ბერები.
კომენტარი ავტორი soso lezhava — თებერვალი 13, 2007 @ 22:14 |
სამთავროს მონასტერი
მცხეთაში, სამეფო ბაღში, სადაც წმინდა ნინო ცხოვრობდა, მეფე მირიანმა ტაძარი ააგო და ანდერძად დაიბარა, აქ დამმარხეთო. მართლაც, მეფე მირიანი და დედოფალი ნანა დღემდე სამთავროს ტაძარში განისვენებენ.
სამთავროს მონასტრის ეზოში არის მცირე საყდარი, წმინდა ნინოს სახელობისა. ეს სწორედ ის ადგილია, სადაც წმინდა ქალწული პირველად დაემკვიდრა. საყდრის გვერდით დღესაც ხარობს მაყვლის ბუჩქი, რომელმაც წმინდა ნინო შეიფარა. მასში ქალწული რამოდენიმე ხანს იმალებოდა.
სამთავროს ძველი ტაძრის ადგილზე მე-10 საუკუნეში ახალი ეკლესია ააგეს და ქრისტე მაცხოვრის სახელზე აკურთხეს. აქ სპეციალურ ლუსკუმაში ჩასვენებულია სხვადასხვა სიწმინდეები. ტაძარში სასწაულთმოქმედი ხატებია: ივერიის ყოვლადწმიდა ღვთისმშობლის ხატი 1917 წლის რევოლუციამდე ცოტა ხნით ადრე ცრემლს ადენდა, ხოლო კანკელის ხატები 1990-იან წლებში – მირონს.
სამთავროში თავდაპირველად მამათა მონასტერი იყო, მაგრამ დროთა სიავის გამო დაიხურა. XIX საუკუნეში კი დედათა მონასტერი გაიხსნა, რომელიც დღემდე არსებობს.
სამთავროს ეზოში მდებარე კოშკში მოღვაწეობდა ჩვენი თანამედროვე, ყველასათვის ცნობილი და საყვარელი ბერი – მამა გაბრიელი. იგი, როგორც სიცოცხლეში, ისე გარდაცვალების შემდეგ უამრავ სასწაულს აღასრულებს. მის საფლავზე ზამთარ-ზაფხულ ყვავიან ყვავილები, მუდმივად ანთებული კანდელის ზეთით კი მრავალი ადამიანი იკურნება.
კომენტარი ავტორი soso lezhava — თებერვალი 13, 2007 @ 22:14 |
ბაგრატის ტაძარი
X საუკუნეში საქართველოში მეფობდა ბაგრატ III. სწორედ მის სახელს უკავშირდება საქართველოს გაერთიანება. ბაგრატი სამშობლოს გასაძლიერებლად ძალ-ღონეს არ იშურებდა, მაგრამ მან კარგად იცოდა, რომ თუ ღმერთი არ შეეწეოდა, მარტო ვერაფერს გახდებოდა. ღვთისმოსავი მეფე მოწყალებით, სამართლიანობითა და განსწავლულობით გამოირჩეოდა.
კომენტარი ავტორი soso lezhava — თებერვალი 13, 2007 @ 22:14 |
ჯვარი
IV საუკუნეში, როდესაც ქართლში მირიანი მეფობდა, ერთი კლდის თავზე მშვენიერი, სურნელოვანი, სასწაულთმოქმედი ხე იდგა. მისი ფოთლით ისარნაკრავი, მომაკვდავი ნადირი იკურნებოდა. განიზრახეს, სწორედ ამ ხისაგან გამოეკვეთათ ჯვარი პატიოსანი. მართლაც, გააკეთეს სამი ჯვარი. ამის შემდეგ მრავალი დღის განმავლობაში ხალხი ერთსა და იმავეს ხედავდა. ღამით, სვეტიცხოვლის ტაძარს ვარსკვლავებით გარშემორტყმული ცეცხლოვანი ჯვარი ადგებოდა თავს, განთიადისას ორი ვარსკვლავი გამოეყოფოდა სხვებს, ერთი აღმოსავლეთისაკენ მიდიოდა, მეორე – დასავლეთისაკენ, თავად ცეცხლოვანი ჯვარი კი არაგვის გაღმა, ბორცვის თავზე ჩერდებოდა. ამ სასწაულის გამო, ერთი ჯვარი დასავლეთით, თხოთის მთაზე, აღმართეს (იქ, სადაც მირიან მეფეს მზე დაუბნელდა), მეორე – აღმოსავლეთით, ქ. უჯარმაში, მესამე კი არაგვის გაღმა, იმ ბორცვზე, რომლის თავზეც ცეცხლოვანი ჯვარი ჩერდებოდა. როცა მცხეთაში ეს პატიოსანი ჯვარი აღმართეს, მაშინვე ყველა კერპი დაიმსხვრა ქართლში. ჯვარს სასწაულთმოქმედი ძალა ჰქონდა, მისგან მრავალი სნეული, უსინათლო და დავრდომილი იკურნებოდა.
VI საუკუნეში ამ ადგილას სტეფანოზ I პირველი ჯვარ-გუმბათოვანი სტილის ტაძარი ააგო. მისი და მისი ძისა და ძმის გამოსახულებები დღესაცაა შემორჩენილი ფილებზე.
ჯვრის ტაძართან დაარსდა მამათა მონასტერი, სადაც დღესაც მოღვაწეობენ ბერები.
კომენტარი ავტორი keti dochia — თებერვალი 13, 2007 @ 22:14 |
მოწამეთას სამონასტრო კომპლექსი უგუმბათო ეკლესიას, სამრეკლოს, გალავანსა და სამეურნეო დანიშნულების ნაგებობებს მოიცავს. თავდაპირველად აქ მცირე ზომის ეკლესია მდგარა, სადაც მე-8 საუკუნეში მურვან ყრუს მიერ ნაწამები არგვეთის მთავრების, დავითისა და კონსტანტინეს, ნეშტი ესვენა. მე-10 საუკუნეში ბაგრატ III ტაძარი განაახლა და გააფართოვა. თანამედროვე სახე კი მონასტერმა მე-19 საუკუნეში მიიღო.
მე-20 საუკუნეში, კომუნისტური მმართველობის დამყარების შემდეგ, ქუთაისის მაზრის იმდროინდელმა ხელმძღვანელობამ მიზნად დაისახა დავითისა და კონსტანტინეს წმინდანობის უარყოფა. ამისთვის მათი ნეშტები საფლავიდან ამოიღეს და ქალაქის შუა მოედანზე გამოიტანეს, სადაც რამდენიმე დღის განმავლობაში იყო გამოფენილი. შემდეგ ისინი ქუთაისის მხარეთმცოდნეობის მუზეუმს გადასცეს. მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ რუსეთში მრავალი ეკლესია აღსდგა. ამით წახალისებულმა მაშინდელმა საქართველოს-პატრიარქმა კალისტრატე ცინცაძემ ხელისუფლებას წმინდანთა ნაწილების მონასტერში დაბრუნება სთხოვა, მაგრამ გადაჭრილი უარი მიიღო.
1950-იან წლებში მთავრობას იგივე თხოვნით მიმართა ქუთათელ-გაენათელმა ეპისკოპოსმა გაბრიელმა (ჩაჩანიძე). სპეციალურმა კომიტეტმა საკითხი განიხილა და ამჯერად წმინდანთა ნაწილების დაბრუნებაზე უარი არ უთქვამთ. ასე დაუბრუნდა საუკუნო ადგილსამყოფელს წამებულთა ნეშტები.
მოწამეთა მონასტერი დღესაც მოქმედია და იქ ბერები მოღვაწეობენ
კომენტარი ავტორი soso lezhava — თებერვალი 13, 2007 @ 22:14 |
ერთხელ, როცა პატარა გოგონა იყო, ბიძამისმა თამარი დღევანდელი ვარძიის ალაგას წაიყვანა, იქვე კლდეებთან გაუშვა, თვითონ კი ნადირობას მიეტანა. ნადირობიდან მობრუნებულმა, თამარი იქ ვეღარ იპოვა; მას შეეშინდა, ბავშვი ამ კლდეებში ხომ არსად გადავარდაო, და ძახილი დაიწყო, გოგო, თამარ, სადა ხარო? თამარი კი თამაშ-თამაშ კლდეებს ზემოთ მოქცეოდა, ბიძამისის ხმა რომ გაიგონა, უპასუხა: „აქა ვარ, ძია!“ ამბობენ, ამ ადგილს სწორედ ამიტომ ეწოდაო ვარძია.
ცოტა მოგვიანებით, გიორგი მესამემ განიზრახა ამ მიდამოებში კლდეში ქალაქი გამოეკვეთა. გეგმა შეადგინეს და პირველი „სახლებიც“ გამოკვეთეს, მაგრამ გიორგი გარდაიცვალა. თამარმა გეგმა ცოტათი შეაცვლევინა და ქალაქის ცენტრში ღვთისმშობლის სახელობის ტაძარი გამოაკვეთინა. ბასიანის ბრძოლის დროს სწორედ აქ ავედრებდა ქართველთა გამარჯვებას ტაძარში დაცულ ღვთისმშობლის ხატს, რომელსაც შემდგომში ვარძიის ღვთისმშობლის ხატი ეწოდა. ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის შეწევნით ამ ომში ქართველებმა მაჰმადიანთა 400 000-იანი არმია გაანადგურეს, ამიტომ ამ ხატს გამმარჯვებელს უწოდებდნენ.
ერთხანს აქ მოღვაწეობდა ცნობილი სასულიერო მოღვაწე იოანე შავთელი, რომელმაც შექმნა „გალობანი ვარძიის ღვთისმშობლისანი“.
ვარძია საქართველოს სამხრეთ-დასავლეთით, ისტორიულ მესხეთში მდებარეობს ასი მეტრის მიუვალ კლდეში. ის ხუთასი მეტრის სიგრძეზეა გადაჭიმული. გამოკვეთილია ცამეტ სართულად სამფეროვანი კლდის შუა – მოყავისფრო ნაწილში, ხოლო ზედა, მუქი რუხი ფენა სახურავადაა გამოყენებული. საცხოვრებელი ოთახები და სათავსები სამხრეთიდან ჩრდილოეთითაა განლაგებული, რის გამოც ისინი ნათელი და თბილია.
ცენტრალურ ნაწილში გამოკვეთილია ტაძარი, სამრეკლო, რომლის ქვეშაც საწნახელისა და სატრაპეზოს გამოქვაბულებია. დასავლეთით ე.წ. კლდის სოფელი – ანანაური მდებარეობს, სადაც შემორჩენილია კლდის ორსართულიანი სახლი, საბაღე და სავენახე ტერასები, სარწყავი არხის დიდი გვირაბი, წყალსადენის გვირაბი და გვირაბები სხვა მნიშვნელოვანი სათავსებისათვის. აქაც არის პატარა ეკლესია.
აღმოსავლეთ ნაწილი ყველაზე კარგადაა ჩვენამდე მოღწეული. აქ 150 მეტრის სიგრძეზე განლაგებულია გამოქვებულები და დაბლა ჩასასვლელი გვირაბი, აქვე ყოფილა სახიზნავითა და მისი გვირაბით, ე.წ. „თამარის ოთახი“, „სადარბაზო“, „სალხინო“, „წამლის სასახლე“ (აფთიაქი), მრავალი მარანი და რამდენიმე საცხოვრბელი გამოქვაბული.
ვარძიის ტაძრებში შემორჩენილია მოხატულობა, რომელიც ვინმე გიორგი მხატვარს შეუსრულებია. ერთ კედელზე გვხვდება გიორგი მესამისა და თამარ მეფის პორტრეტები.
მონღოლთა ბატონობის ხანაში ვარძიის მონასტერი სამცხელი ფეოდალების, ჯაყელთა გვარიდან გამოსული ათაბაგების გავლენაში მოექცა. ერთხელ, აღდგომის წინა დღეს საშინელი მიწისძვრა მოხდა სამცხეში, რომელმაც ჩამოანგრია ვარძიის გამოქვებულები, სენაკებში ასასვლელი გვირაბები, ტაძრის ნაწილი, დააზიანა წყალსადენი. ამის შემდეგ ვარძიამ სრულებით იცვალა სახე. დანგრეული გვირაბებისა და დახურული გადასასვლელების ნაცვლად შეიქმნა ღია ბილიკები. აიგო ახალი ნაგებობები: ოთაღიანი შენობა ტაძრის გასამაგრებლად, სამრეკლო და სატრაპეზო.
მეთექვსმეტე საუკუნეში ვარძია სპარსელებმა დაარბიეს შაჰ-თამაზის ბრძანებით. სწორედ მათ გაიტაცეს ვარძიის ღვთისმშობლის სასწაულთმოქმედი ხატი. სპარსელები გაოცებას ვერ მალავდნენ ვარძიის სიდიადისა და სიმდიდრის მნახველნი.
ამ დარბევის შემდეგ ვარძია გაუკაცურდა. ის თანდათან ზიანდებოდა მოუვლელობის გამო, მაგრამ შველა არ იყო. მხოლოდ მეცხრამეტე საუკუნეში დაიწყეს ვარძიაში აღდგენითი სამუშაოები, შეკეთდა მისასვლელი გზა, ხელახლა იკურთხა ტაძარი და მონასტერში მღვდელი და ორი მორჩილი დასახლდა. მაგრამ საბჭოთა ხელისუფლების დამყარების შემდეგ, ვარძიის სამონასტრო კომპლექსში წირვა-ლოცვა კვლავ შეწყდა. იქ ჯერ ტურისტული ბაზა გაიხსნა, შემდეგ კი მუზეუმი.
დღესდღეობით ვარძიაში მამათა მონასტერი ფუნქციონირებს, ზემო ვარძიაში კი დაარსდა დედათა მონასტერი. მუდმივად აღესრულება წირვა-ლოცვა და კვლავ ისმის „გალობანი ვარძიის ღვთისმშობლისანი“.
კომენტარი ავტორი soso lezhava — თებერვალი 13, 2007 @ 22:14 |
გერგეტის ყოვლადწმიდა სამების ტაძარი IV საუკუნის ძეგლია. თეიმურაზ ბაგრატიონის „ივერიის ისტორია“ მოწმობს, რომ მანამდე სამების მთაზე ჯვარი ყოფილა აღმართული. ჩვენი ერის სულიერ ცხოვრებაში სამების ტაძარს ყოველთვის განსაკუთრებული მნიშვნელობა ენიჭებოდა. საუკუნეების განმავლობაში ხევის ისტორიაში თითქმის ყველა მნიშვნელოვანი მოვლენა მასთან იყო დაკავშირებული.
ხევში არსებობს ასეთი გადმოცემა: ქართლის, კახეთისა და იმერეთის მეფეებს ერთმანეთში დავა ჰქონიათ, თუ სად უნდა აშენებულიყო წმიდა წამების ტაძარი. მაშინ მცხეთაში ერთ ბერიკაცს მათთვის მოუხსენებია: „მეფენო, ფურ-ბერწი დაჰკალით და მისი სამგორველი (მენჯის ნაწილი) სოფლის ბოლოს დააგდეთ, მოვა შავი ყორანი და სადაც მას გამოხრავს, სამებაც იქ ააშენეთო“. მეფეები ასეც მოქცეულან. ყორანი მოფრენილა და წაუღია სამგორველი. მდევრად ხალხიც თან გაჰყოლია. ანანურის თავზე ყორანს დაუსვენია და აქ სამების ნიში აუგიათ. ყორანი აქედან ბიდარის მთაზე (ჯვრის უღელტეხილი) დაფრენილა და აქაც ჯვარი აღუმართავთ. აქედან კი გერგეტში, „ელგეშის“ ნიშთან გადაფრენილა, ცოტა დაუსვენია, ბოლოს სამების მთაზე დაუგდია სამგორველი და ძვალიც იქ გამოუხრავს.
მეფეებს დავა ახლა იმაზე მოსვლიათ, თუ ვის უნდა ჩაეყარა საძირკველი. წამომდგარა ერთი კეთილი კაცი და უთქვამს: „წადით ბიდარის მთაზე, სადაც სამების ჯვარია აღმართული, იქიდან გამოიქეცით და ვინც სამებაზე პირველი ავა, საძირეც იმან გაჭრასო“. ასეც მოქცეულან და ყველანი – ცხენით თუ ფეხით – ბიდარის მთიდან გამოქცეულან. მათ შორის ერთი ხურთისელი კოჭლი ბახჩიძე მთა-მთა მოკლე გზით გადმოსულა, სამების მთაზე ცხენოსნებზე წინ მისულა და საძირკველიც მას გაუჭრია. ამის შემდეგ დაწყებულა ტაძრის მშენებლობა. მის ასაგებად ქვა დევ-წიქარა ხარებს ყანობ-ხურთისიდან ამოუტანიათ, კალატოზებისთვის წყალი მეცხვარეს უზიდია, წყაროს დღესაც კალატას წყაროს უწოდებენ.
უძველესი დროიდან სამების ტაძრის ყმებად გერგეტეველები ითვლებოდნენ. მათ ჰქონდათ ეკლესიის მოვლა-პატრონობის პატივი. მიმდებარე მიწები მთლიანად მონასტრის საკუთრებას წარმოადგენდა. ჩვენი ქვეყნისათვის სახიფათო და განსაცდელებით აღსავსე წლებში ეკლესიის უდიდეს სიწმიდეებს, მათ შორის, წმიდა ნინოს ჯვარს და მაცხოვრის სამსჭვალს გერგეტის ყოვლადწმიდა სამების ტაძარი იცავდა.
დღეს აქ მამათა მონასტერია და ბერები მოღვაწეობენ.
გერგეტობა, 16 ივლისი, 2003 წელი
გერგეტის სამებობა აღინიშნება 16 ივლისს. 1980 წლიდან კი, როდესაც საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქმა ილია მეორემ გერგეტის სამებაში წირვა აღავლინა, ამ დღეს სიყვარულის დღესასწაულიც დააწესა.
კომენტარი ავტორი soso lezhava — თებერვალი 13, 2007 @ 22:14 |
თლემის გამოქვაბული მყინვარწვერზე
ჩვენი წინაპრების მაღალი სულიერების დადასტურებაა მყინვარწვერის კალთაზე მდებარე მეუდაბნოე განდეგილ მამათა სამოღვაწეო ქვაბულები, რომელთა სახელწოდებები: ნაბერალი, ბერების აბანო, ბეთლემი – დღემდე შემორჩა. ბეთლემის შესახებ გადმოცემა წმინდა ილია მართალმა თავის ერთ-ერთ პოემას „განდეგილს“ დაუდო საფუძვლად.
არსებობს უწყება, რომ ბეთლემის გამოქვაბულში მოსეს კარავი და მაცხოვრის აკვანი ინახებოდა. იქ წმიდა და ღმერთშემოსილი მამები VI საუკუნიდან აღასრულებდნენ ბერულ ღვაწლს. ბეთლემი მსოფლიოში არსებულ მართლმადიდებელ ტაძართა შორის ზღვის დონიდან ყველაზე მაღალ ადგილას, 4100 მეტრის სიმაღლეზე მდებარეობს.
1999 წელს სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქის, ილია მეორის ლოცვა-კურთხევით, მყინვარწვერზე მთასვლელთა დახმარებით ავიდნენ სასულიერო პირებიც მთავარეპისკოპოს ნიკოლოზის წინამძღვრობით და იქ, ზღვის დონიდან 4000 მეტრზე წმიდა სამების მცირე ტაძარი დადგეს და პირველი წირვაც აღევლინეს.
კომენტარი ავტორი soso lezhava — თებერვალი 13, 2007 @ 22:14 |
აწმინდის მამადავითის სახელობის ეკლესია
მამადავითი ეკლესიის ისტორია VI საუკუნიდან იწყება. თბილისის დასავლეთით აღმართული მთის ფერდობზე, კლდეში, სენაკი გამოუკვეთია მამა დავით გარეჯელს და მის ახლოს პატარა სამლოცველოც გაუმართავს. აქვე მოედინება წყარო, რომელიც მამა დავითს ლოცვით გამოუთხოვია უფლისთვის სნეულთა განსაკურნებლად. მამა დავითი მალე წავიდა თბილისიდან, მაგრამ ქალაქის მკვიდრთ მისდამი მოწიწება და სიყვარული დიდხანს არ განელებიათ, ამიტომაც უსახელო მთას მამადავითი უწოდეს.
მამადავითის პირველი ეკლესიის შესახებ მატიანეს ზუსტი ცნობები არ შემოუნახავს. ცნობილია, რომ IX საუკუნეში აქ ივერიის ღვთისმშობლის ეკლესია იდგა. ამიტომაც, ათონის მთის მსგავსად, მამადავითის მეორე სახელი – მთაწმინდა დაერქვა.
დამპყრობლებმა საუკუნეთა მანძილზე არაერთგზის დაანგრიეს ეკლესია, მაგრამ ღირსი დავითის ლოცვის მეოხებით მთის ეს ფერდობი უკვე უფლის მადლით იყო ცხებული, ამიტომაც იოლად აღდგებოდა ხოლმე ნანგრევებიდან ბარბაროსთა უგუნურების მსხვერპლი.
XVI საუკუნეში ათონის მთიდან ჩამოსულმა ორმა ბერმა, დავით და ნიკოლოზ გაბაშვილებმა, დაზიანებული ეკლესიის ადგილას ღვთისმშობლის სახელზე მონასტერი ააგეს და ახალ ტაძარს მთაწმინდის ძირას მდებარე მიწები შესწირეს. ქართველი მეფენი და დიდებულნი დიდი მოწიწებით ეპყრობოდნენ ამ მადლმოსილ ადგილს. ბერად აღკვეცილი ქართლის მეფე დავით X მამადავითის მთაზე ცხოვრობდა და აქვეა დაკრძალული. აქ გარდაიცვალა რუისის ეპისკოპოსი ნიკოლოზიც, რომელმაც ხანდაზმულობის გამო უარი თქვა ეპარქიის მართვაზე და მთაწმინდაზე დასახლდა.
შვილის დაკარგვით დამწუხრებული მეფე ერეკლე II ერთხანს ამ მონასტერში ცხოვრობდა და ქვეყანას აქედან მართავდა. აქაურობა უყვარდა საქართველოს უკანასკნელ მეფეს გიორგი XII-საც, მონასტრის შეკეთებაც განუზრახავს, მაგრამ აღარ დასცალდა.
ვახუშტი ბატონიშვილის ცნობით, XVIII საუკუნის ბოლოს მონასტერი მიტოვებული და გაჩანაგებული ყოფილა. არემარე ისეთ ხშირ ჯაგნარს დაეფარა, რომ მლოცველებს თურმე მასთან მიახლოებაც უჭირდათ.
რუსეთის იმპერიასთან შეერთებამ ბოლო მოუღო თბილისში მუსლიმან დამპყრობელთა თარეშს. დედაქალაქმა გაუთავებელი ომებისა და სისხლისღვრისგან ამოისუნთქა და იარების მოშუშებას შეუდგა. საქართველოს ეკლესიის ავტოკეფალია ჯერ გაუქმებული არ იყო. კათოლიკოსმა ანტონ II-მ ყურადღება მიაქცია მამადავითის დანგრეულ ტაძარს და მისი აღდგენა ქაშუეთის მღვდელს თომა გრიგორიევს დაავალა. მამა თომა გულისხმიერებით მოეკიდა საქმეს და უკვე ერთი წლის შემდეგ, 1810 წელს, თბილისელთა შემოწირულობებით აიგო ტაძარი „სახელსა ზედა ღირსისა მამისა დავით გარეჯელისასა“. ეკლესია აგურით იყო ნაშენი და უგუმბათო ხის სახურავი ჰქონდა. კათოლიკოს ანტონ II-ის ლოცვა-კურთხევით, ეკლესია ფერისცვალების სახელზე აკურთხა არქიმანდრიტმა ტრიფოლიმ. სახელი შემთხვევით არ შეურჩევიათ – გარეჯის უდაბნოში ღირსი მამა დავითი სწორედ ფერისცვალების მონასტერშია დაკრძალული.
კავკასიის მთავარმმართებლის ალექსანდრე ერმოლოვის ბრძანებით ეკლესიისაკენ მიმავალი გზა მესანგრეებმა ბუჩქრანისაგან გაწმინდეს და გააფართოვეს. ეკლესიის ეზო ქვის გალავნით შემოღობეს და შიგნით მცირე ზომის სამრეკლო ააგეს.
ასეთი სახით ეკლესიამ 1857 წლამდე იარსება. იმ დროს თბილისში დიდი ყურადღება ექცეოდა ქალაქის არქიტექტურას. შეკეთდა და აშენდა მრავალი ტაძარი. გადაწყდა, მთაწმინდაზეც უფრო დიდი და მოხერხებული ეკლესია აეგოთ. თომა გრიგორიევის ვაჟმა იოსებმა მრევლში მშენებლობისთვის ფულის შეგროვება დაიწყო. ძველი ეკლესია დაშალეს და 1859 წელს ჩაყარეს ახალი ტაძრის ბალავარი.
ქალაქის მცხოვრებლები ფულითაც ეხმარებოდნენ მშენებლობას და ფერდობზე საშენი მასალის აზიდვაშიც მონაწილეობდნენ. მიუხედავად ამისა, მშენებლობა სახსრების ნაკლებობის გამო დიდხანს გაგრძელდა. უფულობის გამო კანკელი ანჩისხატის ეკლესიიდან წამოიღეს. ახალი ტაძარი წმინდა დავით გარეჯელის სახელზე მხოლოდ 1871 წელს აკურთხა საქართველოს მაშინდელმა ეგზარქოსმა ევსევიმ. იმ დროს ეკლესიას გუმბათი ჯერ კიდევ არ ჰქონდა. იგი ექვსი წლის შემდეგ დაადგა იოსებ დეკანოზმა, ხოლო კიდევ ორი წლის შემდეგ კედლებიც მოხატეს.
მოგვიანებით, XX საუკუნის დასაწყისში, ძველი სამრეკლოს ადგილას ფერისცვალების პატარა ეკლესიაც აიგო.
XIX საუკუნის მეორე ნახევარში ეკლესიის ეზოში უკვე იყო დასაფლავებული რამდენიმე ღირსეული მამულიშვილი, 1915 წელს კი, აკაკი წერეთლის დაკრძალვის დღეებში, დაიბადა აზრი, რომ მთაწმინდაზე ერის წინაშე განსაკუთრებით ღვაწლმოსილ პიროვნებათა სასაფლაო მოეწყოთ. 30-იან წლებში დიდუბიდან გადმოასვენეს მრავალი ძვირფასი ადამიანის ნეშტი და აქ ქართველ მწერალთა და საზოგადო მოღვაწეთა პანთეონი დაარსდა.
ყოველ წელიწადს, წმინდა დავით გარეჯელის გარდაცვალების დღეს, ამაღლების მომდევნო ხუთშაბათს, თბილისში მამადავითობა აღინიშნებოდა. იგი თბილისელთა ერთ-ერთი ყველაზე გამორჩეული დღესასწაული იყო. დილაადრიან იწყებოდა მთაწმინდისაკენ ხალხის საზეიმო სვლა. მლოცველები მამადავითის ეკლესიას ფეხშიშველნი სამჯერ უვლიდნენ გარს. ზეიმის დროს ქალაქის ახლომახლო სოფლებიდანაც ჩამოდიოდნენ ღამისმთევლები. დღესასწაული გვიან ღამემდე გრძელდებოდა.
მამადავითობის ტრადიცია დღემდეა შემორჩენილი და დღესასწაული ყოველ წელიწადს იმართება.
ტაძრის მახლბლად მდებარეობს მამა დავით გარეჯელის სენაკი, აგრეთვე საკურნებელი თვისებების მქონე წყარო.
1889 წელს დეკანოზმა იოსებ გრიგორიევმა ტაძრის კედლები მოახატვინა. ფრესკათა უმეტესობა საქართველოს ეკლესიის წმიდანთა ცხოვრებას ასახავს. ტაძრის სატრაპეზოს კედელზე წარმოდგენილია იესო ქრისტეს მოციქულთა ფრესკები. საკურთხევლის ორივე მხარეზე მარჯვენა და მარცხენა კედლებზე მოთავსებულია ღირსი დავით გარეჯელისა და წმიდა ნიკოლოზის ხატები. ტაძარს ამშვენებს XIX საუკუნის რუსული ხატები, ასევე თანამედროვე – ათორმეტი საუფლო დღესასწაულის ხატები, მარიამ მაგდალინელი, ღვთისმშობლის ხატი „წყარო ცხოვრებისა“, ადამისა და ევას ხეში ნაკვეთი ხატი.
კომენტარი ავტორი soso lezhava — თებერვალი 13, 2007 @ 22:14 |
ბოდბის მონასტერი
ბოდბის მონასტერი გამორჩეულია საქართველოს სულიერ ცხოვრებაში. ამის მიზეზი კი ისაა, რომ აქ განისვენებს ქართველთა განმანათლებელი, მოციქულთა სწორი ნინო. პირველი ტაძარი წმინდანის საფლავზე მეფე მირიანმა ააგო. ტაძარი დიდი და ყოველმხრივ შემკული ყოფილა. იმ დროიდან მოყოლებული ბოდბის მონასტერი ქართველ მეფეთა და დიდებულთა უპირველესი ზრუნვის საგანს წარმოადგენდა.
V საუკუნეში ვახტანგ გორგასალმა ტაძარი გააფართოვა და გაამშვენა, სამნავიანი ბაზილიკის სახე კი VII-IX საუკუნეებში მიიღო. XII საუკუნეში დავით აღმაშენებლის ძემ – დემეტრე პირველმა კიდევ ერთხელ განაახლა წმინდა ნინოს განსასვენებელი.
მოციქულთა სწორის ტაძარი იმდენად პატივცემული იყო, რომ მონღოლებმა, რომელთაც მიწასთან გაასწორეს მთელი ქვეყანა, ხელი არ ახლეს ბოდბის ტაძარს.
წმინდა ნინოს საფლავი
წმინდა ნინო
შუა საუკუნეებში, როცა საქართველო დაქუცმაცდა სამეფო-სამთავროებად, ამ ტაძარში იკურთხებოდნენ კახეთის მეფეები. სხვათა შორის, ბოდბის მონასტერში თეიმურაზ I აღსაყდრებას თავად შაჰ-აბასიც კი დასწრებია, თუმცა ამას ხელი არ შეუშლია მისთვის, რამოდენიმე წლის შემდეგ მონასტერი დაერბია, რომელიც შემდეგ თეიმურაზ I აღადგინა.
ბოდბის მონასტერი ოდითგანვე არა მარტო სულიერ, არამედ კულტურულ-საგანმანათლებლო კერასაც წარმოადგენდა. XVII საუკუნის მეორე ნახევრიდან აქ მოქმედებდა სასულიერო სასწავლებელი, სადაც საღვთისმეტყველო საგნებთან ერთად საერო მეცნიერებებიც ისწავლებოდა. აქვე იყო საქართველოში ერთ-ერთი უდიდესი წიგნთსაცავი.
იოანე ბოლნელი
თავდაპირველად, ბოდბეში მამათა მონასტერი იყო. მონასტერი ბოდბის ეპარქიაში შედიოდა, რომლის ერთ-ერთი თვალსაჩინო მღვდელმთავარიც იყო იოანე ბოლნელი (მაყაშვილი). მან კიდევ ერთხელ შეამკო და გაამშვენა სავანე, მოხატა ტაძარი, გააკეთა ახალი კანკელი, ააშენა საეპისკოპოსო სასახლე და კარის ეკლესია. მაგრამ იოანე ბოლნელის გარდაცვალების შემდეგ ეგზარქოსებმა საერთოდ გააუქმეს ბოდბის ეპარქია, რასაც სემინარიის დახურვაც მოჰყვა. ამის შემდეგ მონასტერს არქიმანდრიტები განაგებდნენ. მათ შორის გამორჩეული ადგილი უჭირავს არქიმანდრიტ მაკარის. იგი განსაკუთრებულ ყურადღებას ქართული გალობის აღორძინებას აქცევდა. ამ საქმისათვის საგანგებოდ მოიწვია მღვდელი გრიგოლ კარბელაშვილი და გალობის სკოლა გამართა.
XIX საუკუნის ბოლოს ეგზარხოსებისაგან მივიწყებულ და უპატრონოდ დარჩენილ სავანეს დიდი ამაგი დასდო ცნობილმა ჰაგიოგრაფმა და ხატმწერმა მიხეილ საბინინმა (საბინაშვილმა). მან წმინდა ნინოს საფლავის ძველი ქვა მარმარილოს ლუსკუმით* შეცვალა. მანვე ჩაუყარა საფუძველი აქ დედათა მონასტრის გახსნას.
თამარ მარჯანიშვილი
ნინო ვაჩნაძე
ამავე საუკუნის მიწურულს რუსეთის იმპერატორი ალექსანდრე მესამე ეწვია ამ ადგილს და მისი ბრძანებით ბოდბეში დედათა მონასტერი გაიხნა. სხვადასხვა დროს მისი წინამძღვრები იყვნენ თამარ მარჯანიშვილი და ნინო ვაჩნაძე. XX საუკუნის დასაწყისში მონასტრის დების რიცხვი სამასს აღწევდა. აქვე მოქმედებდა კეთილშობილ ქალთა სასწავლებელი.
მონასტერში ქსოვდნენ ხალიჩებს, ქარგავდნენ, ჰყავდათ საქონელი, ეწეოდნენ მეფუტკრეობას, უვლიდნენ ბოსტანს.
1924 წელს კომუნისტებმა მონასტერი დახურეს. მისი უკანასკნელი წინამძღვარი ნინო ვაჩნაძე იყო, რომელიც მონასტრის ეზოში განისვენებს.
კომუნისტების მიერ დარბეული მონასტერი კვლავ აღდგა 1991 წელს. ამჟამად მონასტერში ოცდაათამდე მონაზონი და მორჩილი მოღვაწეობს. მონასტრის წინამძღვარია დედა თეოდორა.
წმ. ზაბულონისა და წმ. სოსანას ტაძარი წყაროზე
ივერიის ყოვლადწმიდა ღვთისმშობლის ხატი
ღვთისმოსავ ადამინათა შემწეობით ხდება სავანის აღორძინება: შეიმკო და გამშვენდა წმინდა ნინოს საფლავი, წმინდა ნინოს ლოცვით აღმოცენებულ წყაროზე აიგო განსაბანი და წმინდა ზაბულონისა და წმინდა სოსანას სახელობის პატარა ტაძარი. მონასტერს აქვს საკუთარი მეურნეობა, მოქმედებს ხატწერისა და ხელსაქმის სახელოსნოები. გარდა ამისა, დები ქართული მონასტრებისათვის ტრადიციულად დამახასიათებლ მწიგნობრულ მოღვაწეობასაც ეწევიან: უძველეს ხელნაწეთა საფუძველზე გამოსაცემად ამზადებენ საღვთისმსახურო წიგნებს. მომავალში განზრახულია გოგონათა სასწავლებლის აღდგენა.
მონასტრის ერთ-ერთ სიწმიდეს წარმოადგენს ივერიის ღვთისმშობლის სასწაულთმოქმედი ხატი. ხატს კომუნისტების დროს საავადმყოფოდ გადაკეთებულ მონასტერში რენტგენის კაბინეტში მაგიდად იყენებდნენ. ღვთისმშობელი ერთ ექიმ ქალს გამოეცხადა და ხატის თავის ადგილზე გადასვენება უბრძანა. ერთხელ ერთმა ურწმუნო კაცმა ამ ხატის შეურაცხყოფა სცადა და დანით დასერა სახე, რისთვისაც მკაცრად დაისაჯა და სრულიად ჯანმრთელი მოულოდნელად გარდაიცვალა.
კომენტარი ავტორი soso lezhava — თებერვალი 13, 2007 @ 22:14 |
ნეკრესი
ერთ წელიწადს საქართველოს შაჰ აბასი შემოესია დიდი ჯარით. მთელი კახეთი აფორიაქდა, ხალხი აიყარა, მთებსა და ტყეებში, კლდეებში გაიხიზნა. გაქცეულებმა თან წაიყვანეს ყველა შინაური ცხოველი: ძაღლი, ცხენი, ძროხა, ღორი და სხვანი.
დაიწყო ომი. დღისით თუ ღამით სისხლის წვიმა მოდიოდა. ბოლოს გაუჭირდათ ქართველებს და ნელ-ნელა უკან დახევა დაიწყეს. მტრის ჯარი კალიასავით მოედო გავერანებულ ქვეყანას. ყველგან ცეცხლი ბრიალებდა, იწვოდა მოუმკელი ყანები, თივის ზვინები, სახლები… შაჰ აბაზმა რაზმები ტყეებში გახიზნულ მოსახლეობასაც შეუსია.
რამოდენიმე ქართველი ოჯახი ნეკრესის საყდარს შეხიზნებოდა, რომელსაც გარშემო საიმედო ქვიტკირის კედელი ჰქონდა შემოვლებული. ერთ-ერთმა რაზმმა მათაც მიაგნო და გალავანს ალყა შემოარტყა. ქართველები საგონებელში ჩაცვივდნენ. რა ეღონათ, რომ სპარსელთა ტყვეთ არ გამხდარიყვნენ. იფიქრეს, ითათბირეს და ბოლოს გაახსენდათ, რომ თათრებს ძალიან ეჯავრებათ ღორი. სადაც კი მას დაინახავენ, იქ გავლასაც კი ერიდებიან. მოაგონდათ ეს და გადაწყვიტეს, შიგნით მყოფ ღორებისათვის თავი მოეყარათ, სამი დღე მშიერი ჰყოლოდათ, შემდეგ კი გალავნის კარი გაეღოთ და დამშეული ღორები გარეთ გაეყარათ. ასეც მოიქცნენ. თათრები ახალი ამდგრები იყვნენ, რომ გალავნიდან გამოყრილი ღორები ღრუტუნით მიესივნენ. ყიზილბაშებს თავგზა აებნათ, თავქუდმოგლეჯილნი გარბოდნენ და ყვიროდნენ:
– დონღუზ!.. დონღუზ!.. ალაჰ!.. ალაჰ!-ო. ღორებს ეგონათ, საჭმელზე გვეძახიანო და უკან ღრუტუნითა და ჭყვიტინით მისდევდნენ. ბევრმა ყიზილბაშმა თავი ძალად დაიღუპა. ზოგი კლდეზე გადაიჩეხა, ზოგი წყალში გადავარდა, ვინც გადარჩა, შაჰს ეახლა და მოახსენა:
– დიდებულო შაჰ აბას! გურჯებს ღორები სანადირო ძაღლებივით დაუგეშავთ. დილას გამოგვიყარეს და ვიდრე ალაზანს არ გამოვედით, თავი არ დაგვანებეს, უზარმაზარი ეშვები მზეზე საშინლად უელავდათო.
შაჰ აბაზმა იმავე დღეს ბრძანა ნეკრესის ციხისათვის ალყა მოეხსნათ და იმ ადგილებს აღარ გაკარებოდნენ.
რადგან ეკლესიაში შეხიზნული ქართველები ღორებმა გადაარჩინეს, დაწესდა, ყოველწლიურად, ნეკრესობის დღეს, ღორი დაეკლათ და მსხვერპლად შეეწირათ.
ეს მოხდა მეჩვიდმეტე საუკუნეში. ამ დროისათვის ნეკრესს უკვე საკმაოდ დიდი ხნის ისტორია ჰქონდა. იგი ჯერ კიდევ ჩვენს წელთ აღრიცხვამდე II საუკუნეში აუშენებია მეფე ფარნაჯომს. ციხე ყვარელთან ახლოს, ნეკრესის მთაზე მდებარეობდა. ქართველი მეფეები ყოველთვის დიდ ყურადღებას აქცევდნენ ამ მეტად ხელსაყრელი მდებარეობის ციხეს, რომლის გარშემოც დროთა განმავლობაში ქალაქი გაშენდა. მოგვიანებით, როცა საქართველოში ქრისტიანობა გავრცელდა, აქ მონასტერი დაარსდა, რაც ცამეტ ასურელ მამათაგან ერთ-ერთის – აბიბოსის სახელს უკავშირდება.
წმინდა აბიბოსი საქართველოში მეექვსე საუკუნეში ჩამოვიდა ცამეტ ასურელ მამასთან ერთად. ევლავიოს კათოლიკოსის კურთხევით იგი ნეკრესში მივიდა და მოციქულებრივ ღვაწლს შეუდგა. მალე აბიბოსი ეპისკოპოსად აკურთხეს, მან ქრისტეს რჯულზე მოაქცია მთიულთა დიდი ნაწილი. მანვე დააარსა ნეკრესის ეპარქია*.
ამ დროს საქართველოში ცეცხლთაყვანისმცემელი სპარსელები ბატონობდნენ და ყველა ძალას ხმარობდნენ თავიანთი რჯულის გასავრცელებლად, რისთვისაც მათ მრავალგან ააგეს საკერპოები, სადაც ჩაუქრობლად ენთო ცეცხლი.
წმინდა აბიბოსი დაუღალავად დადიოდა თავისი ეპარქიის სოფლებში და ქართველებს ქრისტიანობას უქადაგებდა. ერთხელ წმიდა მამა შეესწრო, როგორ აიძულებდნენ სპარსელები ქართველებს ცეცხლის თაყვანისცემას. აბიბოსმა ვეღარ მოითმინა სპარსელთა თავხედობა, მივიდა ცეცხლთან, წყალი გადაასხა და ჩააქრო. განრისხებულმა სპარსელებმა შეიპყრეს ეპისკოპოსი, სასტიკად გვემეს და საპყრობილეში ჩააგდეს. შემდეგ კი თავიანთ მეთაურს – მარზპანს მიჰგვარეს. მარზპანმა ჰკითხა: რატომ მოჰკალი ჩვენი ღმერთი? აბიბოს ნეკრესელმა მშვიდად მიუგო: მე თქვენი ღმერთი კი არ მოვკალი, მხოლოდ ცეცხლი ჩავაქრე. როგორ შეიძლება ცეცხლი ღმერთი იყოს, როცა მისი მოკვლა მცირეოდენ წყალს შეუძლიაო. პასუხმა მარზპანი არათუ გონს მოიყვანა, კიდევ უფრო გააშმაგა და წმინდა მამა წამებით გამოასალმა სიცოცხლეს.
ნეკრესში მთავარი ტაძარი აბიბოს ნეკრესელმა ააგო და აქვე დააარსა საეპისკოპოსო კათედრა. ეს ტაძარი ბაზილიკური ტიპისაა. აქ შემორჩენილია წარწერები და ფრესკები. მონასტერში ჰქონდათ საძვალე და მარანი, მარნის თავზე კი ბერთა სენაკები. ამ შენობის წინ კოშკია აღმართული, რომელიც პირვანდელი სახითაა შემორჩენილი და მას ახლაც „ნეკრესის სამრეკლო კოშკს“ უწოდებენ, რადგან ლეკიანობის დროს მოსახლეობას მტრის შემოსევას სწორედ სამრეკლო ზარების რეკვით ატყობინებდნენ. ეკლესიას მიდგმული აქვს სატრაპეზოც.
შემდგომში, VII-IX საუკუნეებში, კიდევ ერთი ტაძარი აიგო ნეკრესში, ამჯერად უკვე ჯვარ-გუმბათოვანი. შენობა რამოდენიმე სართულიანია და მოიცავს სამრეკლოსა და სათვალთვალო კოშკსაც, რომელსაც ირგვლივ სათოფურები აქვს ამოჭრილი და მაღლობიდან ყოველ მხრივ იცქირება.
ნეკრესში საეკლესიო შენობების გარდა სამოქალაქო დანიშნულების შენონებიცაა, მაგალითად, ორსართულიანი სასახლე თავისი პალატებით, რომელიც ალაზნის თვალწარმტაც ველს დაჰყურებს.
ნეკრესის ეპარქია საკმაოდ ძლიერი და გავლენიანი ეპარქია იყო, მის ეპისკოპოსს სასპასპეტო დროშები ებარა. ნეკრესს საკუთარი ჯარიც ჰყავდა და ომიანობის დროს ბრძოლაში გაჰყავდა. ნეკრესის მონასტერს ჰყავდა თავისი ყმებიც, რომელთაც „ნეკრესიანელნი“ ეწოდებოდათ.
ნეკრესში სხვადასხვა დროს მოღვაწე ქართველი მღვდელმთავრები წერდნენ და თარგმნიდნენ წიგნებს. მათ შორის გამოირჩეოდნენ ნიკოლოზ ნეკრესელი, ივანე ჯორჯაძე, დოსითეოზ ჩერქეზიშვილი. ეს უკანასკნელი თელავის საფილოსოფოსო სკოლის პირველი მსმენელი იყო. შემდეგ მან თავის ეპარქიაში დააარსა პირველდაწყებითი სკოლა, რამაც ძალიან გაახარა ერეკლე მეორე.
ნეკრესის ეპარქია 1811 წელს გაუქმდა. მისი ბოლო ეპისკოპოსი იყო ამბროსი ნეკრესელი, რომელიც მთელი ოცი წელიწადი დაუღალავად იღწვოდა ეპარქიაში. იგი იყო დიდი მქადაგებელი. მრავალი მოღალატე, სამშობლოს გამცემი დაუყენებია კეთილ გზაზე ამბროსი ნეკრესელს. როდესაც გაღმა მხარის კახელი გლეხები ლეკდებოდნენ, მეუფე ამბროსი სასტიკად ამხელდა მათ. ამბროსი ნეკრესელმა მრავალი ენა იცოდა. მას ისტორიული ნაშრომებიც აქვს დაწერილი. კერძოდ, აღწერა საქართველოს ვითარება მე-18 -19 საუკუნეების მიჯნაზე: ლეკიანობა, აღა-მაჰმად-ხანის შემოსევა, კრწანისის ბრძოლა, რუსეთთან შეერთება.
ასეთია ისტორია ნეკრესისა, უძველესი ციხე-ქალაქისა, რომელიც დროთა განმავლობაში გამქრალა და მის ნაფუძვარზე ნეკრესის მონასტერი ამოზრდილა.
კომენტარი ავტორი soso lezhava — თებერვალი 13, 2007 @ 22:14 |
სამთავროს მონასტერი
მცხეთაში, სამეფო ბაღში, სადაც წმინდა ნინო ცხოვრობდა, მეფე მირიანმა ტაძარი ააგო და ანდერძად დაიბარა, აქ დამმარხეთო. მართლაც, მეფე მირიანი და დედოფალი ნანა დღემდე სამთავროს ტაძარში განისვენებენ.
სამთავროს მონასტრის ეზოში არის მცირე საყდარი, წმინდა ნინოს სახელობისა. ეს სწორედ ის ადგილია, სადაც წმინდა ქალწული პირველად დაემკვიდრა. საყდრის გვერდით დღესაც ხარობს მაყვლის ბუჩქი, რომელმაც წმინდა ნინო შეიფარა. მასში ქალწული რამოდენიმე ხანს იმალებოდა.
სამთავროს ძველი ტაძრის ადგილზე მე-10 საუკუნეში ახალი ეკლესია ააგეს და ქრისტე მაცხოვრის სახელზე აკურთხეს. აქ სპეციალურ ლუსკუმაში ჩასვენებულია სხვადასხვა სიწმინდეები. ტაძარში სასწაულთმოქმედი ხატებია: ივერიის ყოვლადწმიდა ღვთისმშობლის ხატი 1917 წლის რევოლუციამდე ცოტა ხნით ადრე ცრემლს ადენდა, ხოლო კანკელის ხატები 1990-იან წლებში – მირონს.
სამთავროში თავდაპირველად მამათა მონასტერი იყო, მაგრამ დროთა სიავის გამო დაიხურა. XIX საუკუნეში კი დედათა მონასტერი გაიხსნა, რომელიც დღემდე არსებობს.
სამთავროს ეზოში მდებარე კოშკში მოღვაწეობდა ჩვენი თანამედროვე, ყველასათვის ცნობილი და საყვარელი ბერი – მამა გაბრიელი. იგი, როგორც სიცოცხლეში, ისე გარდაცვალების შემდეგ უამრავ სასწაულს აღასრულებს. მის საფლავზე ზამთარ-ზაფხულ ყვავიან ყვავილები, მუდმივად ანთებული კანდელის ზეთით კი მრავალი ადამიანი იკურნება.
კომენტარი ავტორი keti dochia — თებერვალი 13, 2007 @ 22:14 |
მოწამეთას სამონასტრო კომპლექსი უგუმბათო ეკლესიას, სამრეკლოს, გალავანსა და სამეურნეო დანიშნულების ნაგებობებს მოიცავს. თავდაპირველად აქ მცირე ზომის ეკლესია მდგარა, სადაც მე-8 საუკუნეში მურვან ყრუს მიერ ნაწამები არგვეთის მთავრების, დავითისა და კონსტანტინეს, ნეშტი ესვენა. მე-10 საუკუნეში ბაგრატ III ტაძარი განაახლა და გააფართოვა. თანამედროვე სახე კი მონასტერმა მე-19 საუკუნეში მიიღო.
მე-20 საუკუნეში, კომუნისტური მმართველობის დამყარების შემდეგ, ქუთაისის მაზრის იმდროინდელმა ხელმძღვანელობამ მიზნად დაისახა დავითისა და კონსტანტინეს წმინდანობის უარყოფა. ამისთვის მათი ნეშტები საფლავიდან ამოიღეს და ქალაქის შუა მოედანზე გამოიტანეს, სადაც რამდენიმე დღის განმავლობაში იყო გამოფენილი. შემდეგ ისინი ქუთაისის მხარეთმცოდნეობის მუზეუმს გადასცეს. მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ რუსეთში მრავალი ეკლესია აღსდგა. ამით წახალისებულმა მაშინდელმა საქართველოს-პატრიარქმა კალისტრატე ცინცაძემ ხელისუფლებას წმინდანთა ნაწილების მონასტერში დაბრუნება სთხოვა, მაგრამ გადაჭრილი უარი მიიღო.
1950-იან წლებში მთავრობას იგივე თხოვნით მიმართა ქუთათელ-გაენათელმა ეპისკოპოსმა გაბრიელმა (ჩაჩანიძე). სპეციალურმა კომიტეტმა საკითხი განიხილა და ამჯერად წმინდანთა ნაწილების დაბრუნებაზე უარი არ უთქვამთ. ასე დაუბრუნდა საუკუნო ადგილსამყოფელს წამებულთა ნეშტები.
მოწამეთა მონასტერი დღესაც მოქმედია და იქ ბერები მოღვაწეობენ
კომენტარი ავტორი kvachi kvachantiradze — თებერვალი 13, 2007 @ 22:14 |
ნიკორწმინდა
„მძლავრი ხელოვნება,
ხალხის ხელოვნება –
ბრწყინავს საქართველოს
ქებად ნიკორწმინდა!“
გალაკტიონი
ნიკორწმინდის ტაძარი რაჭაში, სოფელ ნიკორწმინდაში მდებარეობს. მისი მშენებლობა საქართველოს მეფის, ბაგრატ III კურაპალატის მეფობის ხანაში დაუსრულებიათ და წმინდა ნიკოლოზის სახელზე უკურთხებიათ. აქედან უნდა იყოს წარმოშობილი ტაძრის სახელწოდებაც.
XI საუკუნე ძველი ქართული ხუროთმოძღვრების ისტორიაში ერთ-ერთი უბრწყინვალესთაგანია. ამ დროს აიგო ისეთი შესანიშნავი ძეგლები, როგორებიცაა ბაგრატის ტაძარი, სვეტიცხოველი, ალავერდი, სამთავისი…
XI-XIII საუკუნეებში რაჭის ერისთავები იყვნენ კახაბერიძეები. ნიკორწმინდა კი მათი მონასტერი იყო. (XVI საუკუნემდე ნიკორწმინდა მონასტერს წარმოადგენდა).
კახაბერიძეები საქართველოში უძველეს ფეოდალთა – ბაღვაშთა საგვარეულოს ეკუთვნოდნენ. რაჭის ერისთავების გვარი მათი ადრინდელი წარმომადგენლის – კახაბერის სახელიდან წარმოდგება. ისინი დიდ როლს ასრულებდნენ საქართველოს პოლიტიკურ ცხოვრებაში.
კახაბერიძეები მზრუნველობას არ აკლებდნენ თავიანთ საგვარეულო მონასტერს. მათი შეწევნით ნიკორწმინდას ძალზე მდიდარი მეურნეობა ჰქონდა. მისი მამულები რაჭის საზღვრებს სცილდებოდა და მეზობელ მხარეებზე ვრცელდებოდა. იმისათვის, რომ ფართო მეურნეობისათვის თვალყური უკეთ ედევნებინა, ნიკორწმინდის წინამძღვარს ის ნაწილებად ჰქონდა დაყოფილი და თითოეულ მათგანში ცალკე სასახლე ედგა. სასახლეებს არაერთი საცხოვრებელი და სამეურნეო დანიშნულების სათავსო ჰქონდა, მაგრამ ამ ნაგებობებს ჩვენამდე არ მოუღწევია.
XIII საუკუნის 80-იან წლებში დავით VI ნარინმა ღალატისათვის სასტიკად დასაჯა რაჭის ერისთავი კახაბერ კახაბერიძე, მისი ორი შვილი კონსტანტინეპოლში გადაასახლა, ხოლო რაჭის საერისთავო გააუქმა.
კახაბერიძეთა განადგურების შემდეგ ნიკორწმინდის მონასტერმა გავლენიანი მფარველი დაკარგა, რამაც მისი დასუსტება გამოიწვია.
1534 წელს იმერეთის მეფე ბაგრატ III განაახლა ეკლესია და იქ საეპისკოპოსო კათედრა დააარსა. აქედან მოყოლებული, ნიკორწმინდა რაჭის საეპისკოპოსო ტაძრად მოიხსენიება.
ნიკორწმინდის ტაძრის მორთულობა – ჩუქურთმები, რელიეფები*, ფრესკები – ხელოვნების საუკეთესო ნიმუშებად ითვლება.
ტაძარს თავისი არსებობის მანძილზე დიდი ცვლილებები არ განუცდია. აღსანიშნავია, რომ ნიკორწმინდას გუმბათიც თავდაპირველი შემორჩა. როგორც ცნობილია, XI საუკუნის ტაძრებიდან მხოლოდ მანგლისს და ნიკორწმინდას აქვს პირვანდელი გუმბათები.
ნიკორწმინდის ტაძარი განათებულია თვრამეტი სარკმლით. როგორც სარკმელებს, ისე ყოველ სვეტს, შესასვლელებსა და თაღს მოჩუქურთმებული არშიები მიუყვება. მრავალფეროვანი ჩუქურთმებითაა დაფარული გუმბათის ყელიც.
შესასვლელებსა და სხვა თვალსაჩინო ადგილებში მოთავსებულია რელიეფური სცენები: „ფერიცვალების“, „ქრისტეს მეორედ მოსვლის“, „ჯვართამაღლების“, ასევე „ტახტზე მჯდომი მაკურთხებელი იესო ქრისტეს“, „წმინდა გიორგისა“ და „წმინდა თეოდორეს“ გამოსახულებები.
ნიკორწმინდა ჩუქურთმოვანი მორთულობის ნამდვილი საგანძურია. მნიშვნელოვანია რელიეფებიც, რომელთა მხატვრულ ღირსებასთან ერთად ისიც უნდა აღინიშნოს, რომ დღემდე შემორჩენილ ძეგლებს შორის ნიკორწმინდა ერთადერთია, სადაც რელიეფები უცვლელად არის შემონახული. სხვაგან ისინი ან დაკარგულია, ან გადაადგილებულია.
ტაძრის მხატვრობა XVI-XVII საუკუნეებს განეკუთვნება და საკმაოდ კარგადაა ჩვენამდე მოღწეული. წარმოდგენილია სხვადასხვა ქრისტიანული დღესასწაულების ფრესკები, ასევე წინასწარმეტყველების, წმინდა მამების, წმინდანების გამოსახულებები. მრავლადაა საერო პირთა პორტრეტებიც, რომელთაც მხედრული ანბანით შესრულებული წარწერები ამშვენებს. ისინი გვამცნობენ, რომ ეს პირები ადგილობრივი თავადები – წულუკიძეები არიან, რომელთა საგვარეულო საძვალესაც წარმოადგენდა ნიკორწმინდა გვიანშუასაუკუნეებში.
კომენტარი ავტორი soso lezhava — თებერვალი 13, 2007 @ 22:14 |
საფარა
საფარა მდებარეობს ქალაქ ახალციხის აღმოსავლეთით, ათი კილომეტრის მოშორებით, მთაში. მონასტერსა და ქალაქს შორის ერთადერთ დასახლებულ პუნქტს სოფელი ღრელი წარმოადგენს. ტყეში ჩაფლული მონასტერი მშრალ ხეობას გადაჰყურებს. მისი თვალწარმტაცი ხელი სრულიად მოულოდნელად, მაშინ გადაიშლება თქვენს თვალწინ, როცა უშუალოდ მიუახლოვდებით. ალბათ ამიტომაც უწოდეს მას საფარა.
მონატერი მოიცავს ცხრა დიდ და მცირე ეკლესიას: წმ. საბა განწმენდილის მთავარ ტაძარს (XIII-XIV სს.), ღვთისმშობლის მიძინების ეკლესიას (X ს.) და მცირე სამლოცველოებს (XIV-XVI სს.). აქვეა სამრეკლო, ჯაყელთა სასახლე და ციხე-გალავანი (XIII-XIV სს.), რუსი ბერების დროინდელი სენაკები და ნაგებობები (XIX ს.).
მონასტერში მშენებლობის პირველი ფენა X საუკუნით თარიღდება (მიძინების ტაძარი), ხოლო ხელმეორედ აღორძინება იწყება XIII საუკუნიდან, როცა მეჭურჭლეთუხუცესი სარგის ჯაყელი საბას სახელით აქ ბერად შემდგარა. ჟამთააღმწერელის თანახმად, ვიდრე ბექა ჯაყელი (სარგისის შვილი) და დემეტრე თავდადებული მონღოლებთან ერთად ეგვიპტეს გაილაშქრებდნენ 1281 წელს, „არღუნ წამოემართა სამცხეს ხილვად სარგის ჯაყელისა, რომელი დაბერებული იყო და სენთაგან სიბერისათა“. სავარაუდოდ, ამ პერიოდში უნდა აღკვეცილიყო სარგისი ბერად და ბექა მანდატურთუხუცესსაც 80-იან წლებში უნდა აეგო წმიდა საბა განწმენდილის ტაძარი მამისთვის. მას შემდეგ საფარა ჯაყელთა რეზიდენციადაც გადაიქცა.
ქტიტორები* შესაბამისი წარწერებით გამოსახული არიან მთავარი ტაძრის სამხრეთ კედელზე წმიდა საბას წინაშე: „საბა ათაბაგი“ – სარგის ჯაყელი; „ბექა მანდატურთუხუცესი“ – სარგის ჯაყელის შვილი; „სარგის სამცხის ათაბაგი“ და ყუარყუარე – ბექას ვაჟები. აქვე მათი სავედრებელი ლოცვა წმიდა საბას მიმართ.
ტაძრის დასავლეთ კედელზე მოთავსებული სარკმლის წარწერა გვაუწყებს არქიტექტორის ვინაობას: „სრულ იქმნა საყდარი ესე საძირკველითვე ყოვლითა ფერითა ხელითა ფარეზას ძისათა, შეუნდვენ ღმერთმან“. ფარეზასძე მეტად ნიჭიერი ხუროთმოძღვარი ყოფილა. მას სამშენებლო მოედის გაფართოების მიზნით აღმოსავლეთით ხელოვნური ბაზისი შეუქმნია, რომელიც დრო-ჟამის მიუხედავად არ დაზიანებულა.
სხვა წარწერებიდან ვიგებთ, რომ ტაძრის აგებაში ჯაყელთა ქვეშევრდომ ფეოდალებსაც მიუღიათ მონაწილეობა.
წმიდა საბას ეკლესია ძლიერ ჰგავს თამარისა და ლაშა-გიორგის დროინდელი ტაძრების (ბეთანია, ქვათახევი, ფიტარეთი) და XIII-XIV საუკუნეების ქართული ხუროთმოძღვრების საუკეთესო ნიმუშს წარმოადგენს. საყურადღებოა ისიც, რომ მსგავსი სიდიდისა თუ მხატვრული ღირებულების ტაძარი თითო-ოროლა თუ შენდებოდა აღნიშნული პერიოდისათვის.
მიძინების ტაძარს ადრე ამშვენებდა XI საუკუნის მწვანე ფერის ქვაში ნაკვეთი მოაჯირიანი და რელიეფებით დამშვენებული უნიკალური კანკელი (ამჟამად ინახება ხელოვნების მუზეუმში).
სახელი „საფარა“ X საუკუნიდან ჩნდება ისტორიულ წყაროებში. ცნობილია შემდეგი მოღვაწეები: ივანე საფარელი (X ს.), ქართლის კათოლიკოსი გაბრიელ საფარელი (XI ს.), იოანე მტბევარ-საფარელი (XII ს.). ვარაუდობენ, რომ თხზულებაში „განყოფისათვის ქართლისა და სომხითისა“ ნახსენები „მცხეთელი კათალიკოზი“ არსენი, „რომელი იყო სანახებითგან სამცხისთა საფარით“ და გრიგოლ ხანძთელის ცხოვრებაში მოხსენიებული ქართლის კათოლიკოსი არსენ დიდი ერთი და იგივე პიროვნება იყო. თუ ეს ასეა, საფარა IX საუკუნეში უკვე არსებობდა.
საფარელის წოდება მეცნიერებს აფიქრებინებს, რომ აქ საეპისკოპოსო კათედრაც იყო. XI საუკუნეში საფარა უკვე წარმოადგენდა მონასტერს.
XVI-XVII საუკუნეებში სამცხეს თურქები დაეპატრონენ და საფარა დაცარიელდა. მოსახლეობის ნაწილი იმერეთში, სოფელ ჩხარში გაიხიზნა (მათ თან წაიღეს მთავარი ხატი წმიდა საბასი), ნაწილმა კი მონასტრის განძთან ერთად ქართლის სოფელ არადეთს შეაფარა თავი.
XVIII საუკუნის პირველ ნახევარში საფარის მონასტერში მხოლოდ ერთი მღვდელი, გიორგი, ყოფილა. მცირე სამლოცველოებში წირვა ზოგჯერ ტარდებოდა, მაგრამ მონასტერი მაინც უპატრონოდ იყო.
1828 წელს, როცა რუსებმა ახალციხე აიღეს, საფარა შტატის ეკლესიად გამოცხადდა. 1891-1892 წლებში საფარაში ზედაზნის მონასტრიდან გადმოსული ქართველი მღვდელ-მონაზონი მამა ათანასე სამ მორჩილთან ერთად დამკვიდრებულა. მალე ქართველები მონასტრიდან დაითხოვეს და „მათ მაგიერ გაამწესეს რუსეთიდან არხიმანდრიტი პაისი რუსთა მღვდელ-მონაზონებითა და მორჩილებით“. მათ მონასტრის შესასვლელთან ააგეს ორსართულიანი შენობა და სენაკები, სამლოცველოები შეათეთრეს, წმიდა საბას ტაძარსა და სამრეკლოს რუსული ტრადიციული გუმბათები, ე.წ. „ხახვის თავები“ დაადგეს (1935-1940 წლებში გუმბათები პირვანდელი სახით აღადგინეს).
მონასტერმა კომუნისტური ხელისუფლების დამყარებამდე იარსება. საბჭოთა პერიოდში აქ პიონერთა ბანაკი ყოფილა.
კომენტარი ავტორი soso lezhava — თებერვალი 13, 2007 @ 22:14 |
ბაგრატის ტაძარი
X საუკუნეში საქართველოში მეფობდა ბაგრატ III. სწორედ მის სახელს უკავშირდება საქართველოს გაერთიანება. ბაგრატი სამშობლოს გასაძლიერებლად ძალ-ღონეს არ იშურებდა, მაგრამ მან კარგად იცოდა, რომ თუ ღმერთი არ შეეწეოდა, მარტო ვერაფერს გახდებოდა. ღვთისმოსავი მეფე მოწყალებით, სამართლიანობითა და განსწავლულობით გამოირჩეოდა.
ბაგრატმა გაერთიანებული საქართველოს სატახტო ქალაქში – ქუთაისში – უქიმერიონის გორაზე ტაძარი ააგო, რომელსაც „ბაგრატის სახელით“ ვიცნობთ. და როდესაც ყოველივე განასრულა, ტაძრის კურთხევაზე უამრავი სტუმარი მოიწვია: ქართველები და არაქართველები, მეფეები და მდაბიონი, სამღმდელონი და საერონი. და მათ იხილეს საკვირველი ტაძარი, სიმბოლო ქართველთა ერთიანობისა, მაგრამ გამოხდა ხანი და ძლივს გაერთიანებული, მოღონიერებული საქართველო კვლავ დასუსტდა და დაიქსაქსა. დაქუცმაცებული ქვეყნის დაპყრობა მტერს არ უძნელდებოდა. მე-17 საუკუნეში საქართველოს ერთმანეთს სპარსეთი და ოსმალეთი ეცილებოდნენ. ამ დროს მრავალი ტაძარი განადგურდა. ოსმალებმა არც ბაგრატის ტაძარი დაინდეს. დანგრეული ტაძრის აღდგენა დღემდე ვერ მოხერხდა.
და დგას ბაგრატის ტაძარი, სიმბოლო ქვეყნის ერთიანობისა და ძლიერებისა, და პირვანდელი დიდებულების დაბრუნებას მოელის…
კომენტარი ავტორი teona gogoladze — თებერვალი 13, 2007 @ 22:14 |
ალავერდის მონასტერი
ალავერდის ეპარქია ერთ-ერთი უმთავრესი და უდიდესი იყო კახეთში. მასში საკუთრივ კახეთის გარდა, შედიოდა ფშავი, ხევსურეთი და თუშეთი.
ალავერდის საკათედრო ტაძარი მდებარეობს ალაზნის ველზე, სოფელ ალავერდის მახლობლად (ახმეტის რაიონში), იგი 20 კმ-ით შორავს ქალაქ თელავს. აქ, VI საუკუნის შუა ხანებში მონასტერი დააარსა ცამეტ ასურელ მამათაგან ერთ-ერთმა – ღირსმა იოსებმა, რომელიც აქვეა დაკრძალული.
ღირსი იოსებ ალავერდელის საფლავი
VIII-X საუკუნეებში ალავერდი კახეთის უმთავრეს ტაძარს წარმოადგენდა. როგორც ფიქრობენ, XI საუკუნის პირველ ნახევარში მონასტერი ეპარქიად გადაკეთდა, როცა წმიდა გიორგის მცირე ეკლესიის ადგილზე კახეთის მეფე კვირიკე მესამემ დიდი საკათედრო ტაძარი ააგო. საქართველოს დაშლის შემდეგ ალავერდის ეპარქიის მღვდელმთავარი მთელი კახეთის მწყემსად ითვლებოდა. მას მაღალი საეკლესიო ტიტული ჰქონდა – მიტროპოლიტი. ამავე დროს, როგორც მონასტრის წინამძღვარი, ალავერდელი მიტროპოლიტი „აბბას“ საპატიო წოდებასაც ატარებდა.
თავიდან ალავერდში მამათა მონასტერი იყო, მოგვიანებით, XVII-XVIII საუკუნეებში იგი დედათა მონასტრად გადაკეთდა, სადაც მონაზვნებად მიდიოდნენ სამეფო გვარის წარმომადგენლებიც.
ღვთისმშობლის კარედის ხატი
ალავერდის ტაძარი მრავალჯერ დანგრეულა მტრის შემოსევებისა თუ ძლიერი მიწისძვრების შედეგად. XV საუკუნეში იგი აღადგინა და განაშვენა კახეთის მეფე ალესანდრე პირველმა, მოგვიანებით, კახეთის მეფე ლევანმა შეაკეთა მიწისძვრით დაზიანებული გუმბათი.
1914 წელს კახეთი შაჰ აბასმა დაარბია. კახეთის მეფე თეიმურაზ პირველმა ალავერდის ტაძრის ხატები სვეტიცხოველში გაგზავნა შესანახად, თვითონ კი იმერეთს შეეხიზნა. ეს ხატები ალავერდს დაუბრუნა თეიმურაზის შვილიშვილმა – ერეკლე მეორემ.
XVIII საუკუნეში კახეთის ნოყიერი მიწები თურქმენულმა ტომებმა დაიკავეს, მათ მიიტაცეს ასევე ალავერდის ეპარქიის კუთვნილი მამულები. თავად ტაძარში საქონლის სადგომი მოაწყვეს, მონასტერი კი ციხე-სიმაგრედ აქციეს. 1660 წელს ქართველები აჯანყდნენ და კახეთი დამპყრობთაგან გაწმინდეს.
1668 წელს მომხდარმა ძლიერმა მიწისძვრამ ტაძარი დააზიანა. იგი აღადგინა არჩილ მეფემ. მაგრამ 1742 წელს კვლავ იძრა მიწა. ამჯერად, გუმბათი ჩამოიქცა. ტაძრის აღდგენა თავს იდო თეიმურაზ მეორის მეუღლემ დედოფალმა თამარმა, მაგრამ ვეღარ დაასრულა. დედის დაწყებული საქმე ბოლომდე ერეკლე მეორემ მიიყვანა.
მიუხედავად იმისა, რომ ტაძარი არაერთხელ შეკეთდა, მან მაინც შეინარჩუნა პირვანდელი სახე. ეს არის ჯვარ-გუმბათოვანი ტიპის ტაძარი. ის აგურითაა ნაშენი და მოპირკეთებულია ყვითელი ტუფის ქვით. კედლების გაწმენდის დროს აღმოჩნდა XI და XV-XVII საუკუნეების მოხატულობაც.
როგორც მთავარ ტაძარში, ალავერდში კრძალავდნენ კახეთის მეფეებს. აქ განისვენებენ: ალექსანდრე I (1476-1511), ალექსანდრე II (1574-1605), თეიმურაზ I (1606-1648) და სხვები. ტაძარში ასვენია კახეთის წამებული დედოფლის – წმიდა ქეთევანის წმინდა ნაწილები.
ალავერდის მონასტერს დიდძალი შემოწირულობა ჰქონდა. მის ეკონომიურ სიძლიერეზე ზრუნავდნენ ჯერ საქართველოს, შემდეგ კი კახეთის მეფეები, რომლებიც მიწებს, სოფლებსა და სხვა სახის ქონებას სწირავდნენ მონასტერს.
ალავერდის მონასტერი ერთ-ერთი მძლავრი კულტურულ-საგანმანათლებლო კერა იყო. აქ უამრავი მოღვაწე გამობრწყინდა. მათ შორის: ფილიპე ალავერდელი (XVI-XVIIსს), ნიკიფორე ირბახი (ნ. ჩოლოყაშვილი, XVIIს), მარიამ-მაკრინე ბაგრატიონი (XVIIIს) და სხვ.
ალავერდის მონასტერს საკმაოდ დიდი ბიბლიოთეკა ჰქონდა, სადაც იყო როგორც ადგილზე გადაწერილი, ისე სხვა მონასტრებში შექმნილი ხელნაწერები.
დღესდღეობით, ალავერდის მონასტერი მოქმედია. აქ მამათა მონასტერი ფუნქციონირებს.
კომენტარი ავტორი soso lezhava — თებერვალი 13, 2007 @ 22:14 |
სამთავროს მონასტერი
მცხეთაში, სამეფო ბაღში, სადაც წმინდა ნინო ცხოვრობდა, მეფე მირიანმა ტაძარი ააგო და ანდერძად დაიბარა, აქ დამმარხეთო. მართლაც, მეფე მირიანი და დედოფალი ნანა დღემდე სამთავროს ტაძარში განისვენებენ.
სამთავროს მონასტრის ეზოში არის მცირე საყდარი, წმინდა ნინოს სახელობისა. ეს სწორედ ის ადგილია, სადაც წმინდა ქალწული პირველად დაემკვიდრა. საყდრის გვერდით დღესაც ხარობს მაყვლის ბუჩქი, რომელმაც წმინდა ნინო შეიფარა. მასში ქალწული რამოდენიმე ხანს იმალებოდა.
სამთავროს ძველი ტაძრის ადგილზე მე-10 საუკუნეში ახალი ეკლესია ააგეს და ქრისტე მაცხოვრის სახელზე აკურთხეს. აქ სპეციალურ ლუსკუმაში ჩასვენებულია სხვადასხვა სიწმინდეები. ტაძარში სასწაულთმოქმედი ხატებია: ივერიის ყოვლადწმიდა ღვთისმშობლის ხატი 1917 წლის რევოლუციამდე ცოტა ხნით ადრე ცრემლს ადენდა, ხოლო კანკელის ხატები 1990-იან წლებში – მირონს.
სამთავროში თავდაპირველად მამათა მონასტერი იყო, მაგრამ დროთა სიავის გამო დაიხურა. XIX საუკუნეში კი დედათა მონასტერი გაიხსნა, რომელიც დღემდე არსებობს.
სამთავროს ეზოში მდებარე კოშკში მოღვაწეობდა ჩვენი თანამედროვე, ყველასათვის ცნობილი და საყვარელი ბერი – მამა გაბრიელი. იგი, როგორც სიცოცხლეში, ისე გარდაცვალების შემდეგ უამრავ სასწაულს აღასრულებს. მის საფლავზე ზამთარ-ზაფხულ ყვავიან ყვავილები, მუდმივად ანთებული კანდელის ზეთით კი მრავალი ადამიანი იკურნება.
კომენტარი ავტორი otttoooooooooooooooooooooooooooooooooo — თებერვალი 13, 2007 @ 22:14 |
საფარა მდებარეობს ქალაქ ახალციხის აღმოსავლეთით, ათი კილომეტრის მოშორებით, მთაში. მონასტერსა და ქალაქს შორის ერთადერთ დასახლებულ პუნქტს სოფელი ღრელი წარმოადგენს. ტყეში ჩაფლული მონასტერი მშრალ ხეობას გადაჰყურებს. მისი თვალწარმტაცი ხელი სრულიად მოულოდნელად, მაშინ გადაიშლება თქვენს თვალწინ, როცა უშუალოდ მიუახლოვდებით. ალბათ ამიტომაც უწოდეს მას საფარა.
მონატერი მოიცავს ცხრა დიდ და მცირე ეკლესიას: წმ. საბა განწმენდილის მთავარ ტაძარს (XIII-XIV სს.), ღვთისმშობლის მიძინების ეკლესიას (X ს.) და მცირე სამლოცველოებს (XIV-XVI სს.). აქვეა სამრეკლო, ჯაყელთა სასახლე და ციხე-გალავანი (XIII-XIV სს.), რუსი ბერების დროინდელი სენაკები და ნაგებობები (XIX ს.).
მონასტერში მშენებლობის პირველი ფენა X საუკუნით თარიღდება (მიძინების ტაძარი), ხოლო ხელმეორედ აღორძინება იწყება XIII საუკუნიდან, როცა მეჭურჭლეთუხუცესი სარგის ჯაყელი საბას სახელით აქ ბერად შემდგარა. ჟამთააღმწერელის თანახმად, ვიდრე ბექა ჯაყელი (სარგისის შვილი) და დემეტრე თავდადებული მონღოლებთან ერთად ეგვიპტეს გაილაშქრებდნენ 1281 წელს, „არღუნ წამოემართა სამცხეს ხილვად სარგის ჯაყელისა, რომელი დაბერებული იყო და სენთაგან სიბერისათა“. სავარაუდოდ, ამ პერიოდში უნდა აღკვეცილიყო სარგისი ბერად და ბექა მანდატურთუხუცესსაც 80-იან წლებში უნდა აეგო წმიდა საბა განწმენდილის ტაძარი მამისთვის. მას შემდეგ საფარა ჯაყელთა რეზიდენციადაც გადაიქცა.
ქტიტორები* შესაბამისი წარწერებით გამოსახული არიან მთავარი ტაძრის სამხრეთ კედელზე წმიდა საბას წინაშე: „საბა ათაბაგი“ – სარგის ჯაყელი; „ბექა მანდატურთუხუცესი“ – სარგის ჯაყელის შვილი; „სარგის სამცხის ათაბაგი“ და ყუარყუარე – ბექას ვაჟები. აქვე მათი სავედრებელი ლოცვა წმიდა საბას მიმართ.
ტაძრის დასავლეთ კედელზე მოთავსებული სარკმლის წარწერა გვაუწყებს არქიტექტორის ვინაობას: „სრულ იქმნა საყდარი ესე საძირკველითვე ყოვლითა ფერითა ხელითა ფარეზას ძისათა, შეუნდვენ ღმერთმან“. ფარეზასძე მეტად ნიჭიერი ხუროთმოძღვარი ყოფილა. მას სამშენებლო მოედის გაფართოების მიზნით აღმოსავლეთით ხელოვნური ბაზისი შეუქმნია, რომელიც დრო-ჟამის მიუხედავად არ დაზიანებულა.
სხვა წარწერებიდან ვიგებთ, რომ ტაძრის აგებაში ჯაყელთა ქვეშევრდომ ფეოდალებსაც მიუღიათ მონაწილეობა.
წმიდა საბას ეკლესია ძლიერ ჰგავს თამარისა და ლაშა-გიორგის დროინდელი ტაძრების (ბეთანია, ქვათახევი, ფიტარეთი) და XIII-XIV საუკუნეების ქართული ხუროთმოძღვრების საუკეთესო ნიმუშს წარმოადგენს. საყურადღებოა ისიც, რომ მსგავსი სიდიდისა თუ მხატვრული ღირებულების ტაძარი თითო-ოროლა თუ შენდებოდა აღნიშნული პერიოდისათვის.
მიძინების ტაძარს ადრე ამშვენებდა XI საუკუნის მწვანე ფერის ქვაში ნაკვეთი მოაჯირიანი და რელიეფებით დამშვენებული უნიკალური კანკელი (ამჟამად ინახება ხელოვნების მუზეუმში).
სახელი „საფარა“ X საუკუნიდან ჩნდება ისტორიულ წყაროებში. ცნობილია შემდეგი მოღვაწეები: ივანე საფარელი (X ს.), ქართლის კათოლიკოსი გაბრიელ საფარელი (XI ს.), იოანე მტბევარ-საფარელი (XII ს.). ვარაუდობენ, რომ თხზულებაში „განყოფისათვის ქართლისა და სომხითისა“ ნახსენები „მცხეთელი კათალიკოზი“ არსენი, „რომელი იყო სანახებითგან სამცხისთა საფარით“ და გრიგოლ ხანძთელის ცხოვრებაში მოხსენიებული ქართლის კათოლიკოსი არსენ დიდი ერთი და იგივე პიროვნება იყო. თუ ეს ასეა, საფარა IX საუკუნეში უკვე არსებობდა.
საფარელის წოდება მეცნიერებს აფიქრებინებს, რომ აქ საეპისკოპოსო კათედრაც იყო. XI საუკუნეში საფარა უკვე წარმოადგენდა მონასტერს.
XVI-XVII საუკუნეებში სამცხეს თურქები დაეპატრონენ და საფარა დაცარიელდა. მოსახლეობის ნაწილი იმერეთში, სოფელ ჩხარში გაიხიზნა (მათ თან წაიღეს მთავარი ხატი წმიდა საბასი), ნაწილმა კი მონასტრის განძთან ერთად ქართლის სოფელ არადეთს შეაფარა თავი.
XVIII საუკუნის პირველ ნახევარში საფარის მონასტერში მხოლოდ ერთი მღვდელი, გიორგი, ყოფილა. მცირე სამლოცველოებში წირვა ზოგჯერ ტარდებოდა, მაგრამ მონასტერი მაინც უპატრონოდ იყო.
1828 წელს, როცა რუსებმა ახალციხე აიღეს, საფარა შტატის ეკლესიად გამოცხადდა. 1891-1892 წლებში საფარაში ზედაზნის მონასტრიდან გადმოსული ქართველი მღვდელ-მონაზონი მამა ათანასე სამ მორჩილთან ერთად დამკვიდრებულა. მალე ქართველები მონასტრიდან დაითხოვეს და „მათ მაგიერ გაამწესეს რუსეთიდან არხიმანდრიტი პაისი რუსთა მღვდელ-მონაზონებითა და მორჩილებით“. მათ მონასტრის შესასვლელთან ააგეს ორსართულიანი შენობა და სენაკები, სამლოცველოები შეათეთრეს, წმიდა საბას ტაძარსა და სამრეკლოს რუსული ტრადიციული გუმბათები, ე.წ. „ხახვის თავები“ დაადგეს (1935-1940 წლებში გუმბათები პირვანდელი სახით აღადგინეს).
მონასტერმა კომუნისტური ხელისუფლების დამყარებამდე იარსება. საბჭოთა პერიოდში აქ პიონერთა ბანაკი ყოფილა.
ამჟამად საფარაში მამათა მონასტერი მოქმედებს.
კომენტარი ავტორი ოთარ მღებრიშვილი. — თებერვალი 13, 2007 @ 22:14 |
ვარძია
ლეგენდა მოგვითხრობს:
ერთხელ, როცა პატარა გოგონა იყო, ბიძამისმა თამარი დღევანდელი ვარძიის ალაგას წაიყვანა, იქვე კლდეებთან გაუშვა, თვითონ კი ნადირობას მიეტანა. ნადირობიდან მობრუნებულმა, თამარი იქ ვეღარ იპოვა; მას შეეშინდა, ბავშვი ამ კლდეებში ხომ არსად გადავარდაო, და ძახილი დაიწყო, გოგო, თამარ, სადა ხარო? თამარი კი თამაშ-თამაშ კლდეებს ზემოთ მოქცეოდა, ბიძამისის ხმა რომ გაიგონა, უპასუხა: „აქა ვარ, ძია!“ ამბობენ, ამ ადგილს სწორედ ამიტომ ეწოდაო ვარძია.
ცოტა მოგვიანებით, გიორგი მესამემ განიზრახა ამ მიდამოებში კლდეში ქალაქი გამოეკვეთა. გეგმა შეადგინეს და პირველი „სახლებიც“ გამოკვეთეს, მაგრამ გიორგი გარდაიცვალა. თამარმა გეგმა ცოტათი შეაცვლევინა და ქალაქის ცენტრში ღვთისმშობლის სახელობის ტაძარი გამოაკვეთინა. ბასიანის ბრძოლის დროს სწორედ აქ ავედრებდა ქართველთა გამარჯვებას ტაძარში დაცულ ღვთისმშობლის ხატს, რომელსაც შემდგომში ვარძიის ღვთისმშობლის ხატი ეწოდა. ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის შეწევნით ამ ომში ქართველებმა მაჰმადიანთა 400 000-იანი არმია გაანადგურეს, ამიტომ ამ ხატს გამმარჯვებელს უწოდებდნენ.
ერთხანს აქ მოღვაწეობდა ცნობილი სასულიერო მოღვაწე იოანე შავთელი, რომელმაც შექმნა „გალობანი ვარძიის ღვთისმშობლისანი“.
ვარძია საქართველოს სამხრეთ-დასავლეთით, ისტორიულ მესხეთში მდებარეობს ასი მეტრის მიუვალ კლდეში. ის ხუთასი მეტრის სიგრძეზეა გადაჭიმული. გამოკვეთილია ცამეტ სართულად სამფეროვანი კლდის შუა – მოყავისფრო ნაწილში, ხოლო ზედა, მუქი რუხი ფენა სახურავადაა გამოყენებული. საცხოვრებელი ოთახები და სათავსები სამხრეთიდან ჩრდილოეთითაა განლაგებული, რის გამოც ისინი ნათელი და თბილია.
ცენტრალურ ნაწილში გამოკვეთილია ტაძარი, სამრეკლო, რომლის ქვეშაც საწნახელისა და სატრაპეზოს გამოქვაბულებია. დასავლეთით ე.წ. კლდის სოფელი – ანანაური მდებარეობს, სადაც შემორჩენილია კლდის ორსართულიანი სახლი, საბაღე და სავენახე ტერასები, სარწყავი არხის დიდი გვირაბი, წყალსადენის გვირაბი და გვირაბები სხვა მნიშვნელოვანი სათავსებისათვის. აქაც არის პატარა ეკლესია.
აღმოსავლეთ ნაწილი ყველაზე კარგადაა ჩვენამდე მოღწეული. აქ 150 მეტრის სიგრძეზე განლაგებულია გამოქვებულები და დაბლა ჩასასვლელი გვირაბი, აქვე ყოფილა სახიზნავითა და მისი გვირაბით, ე.წ. „თამარის ოთახი“, „სადარბაზო“, „სალხინო“, „წამლის სასახლე“ (აფთიაქი), მრავალი მარანი და რამდენიმე საცხოვრბელი გამოქვაბული.
ვარძიის ტაძრებში შემორჩენილია მოხატულობა, რომელიც ვინმე გიორგი მხატვარს შეუსრულებია. ერთ კედელზე გვხვდება გიორგი მესამისა და თამარ მეფის პორტრეტები.
მონღოლთა ბატონობის ხანაში ვარძიის მონასტერი სამცხელი ფეოდალების, ჯაყელთა გვარიდან გამოსული ათაბაგების გავლენაში მოექცა. ერთხელ, აღდგომის წინა დღეს საშინელი მიწისძვრა მოხდა სამცხეში, რომელმაც ჩამოანგრია ვარძიის გამოქვებულები, სენაკებში ასასვლელი გვირაბები, ტაძრის ნაწილი, დააზიანა წყალსადენი. ამის შემდეგ ვარძიამ სრულებით იცვალა სახე. დანგრეული გვირაბებისა და დახურული გადასასვლელების ნაცვლად შეიქმნა ღია ბილიკები. აიგო ახალი ნაგებობები: ოთაღიანი შენობა ტაძრის გასამაგრებლად, სამრეკლო და სატრაპეზო.
მეთექვსმეტე საუკუნეში ვარძია სპარსელებმა დაარბიეს შაჰ-თამაზის ბრძანებით. სწორედ მათ გაიტაცეს ვარძიის ღვთისმშობლის სასწაულთმოქმედი ხატი. სპარსელები გაოცებას ვერ მალავდნენ ვარძიის სიდიადისა და სიმდიდრის მნახველნი.
ამ დარბევის შემდეგ ვარძია გაუკაცურდა. ის თანდათან ზიანდებოდა მოუვლელობის გამო, მაგრამ შველა არ იყო. მხოლოდ მეცხრამეტე საუკუნეში დაიწყეს ვარძიაში აღდგენითი სამუშაოები, შეკეთდა მისასვლელი გზა, ხელახლა იკურთხა ტაძარი და მონასტერში მღვდელი და ორი მორჩილი დასახლდა. მაგრამ საბჭოთა ხელისუფლების დამყარების შემდეგ, ვარძიის სამონასტრო კომპლექსში წირვა-ლოცვა კვლავ შეწყდა. იქ ჯერ ტურისტული ბაზა გაიხსნა, შემდეგ კი მუზეუმი.
დღესდღეობით ვარძიაში მამათა მონასტერი ფუნქციონირებს, ზემო ვარძიაში კი დაარსდა დედათა მონასტერი. მუდმივად აღესრულება წირვა-ლოცვა და კვლავ ისმის „გალობანი ვარძიის ღვთისმშობლისანი“.
კომენტარი ავტორი keti dochia — თებერვალი 13, 2007 @ 22:14 |
ალავერდის ეპარქია ერთ-ერთი უმთავრესი და უდიდესი იყო კახეთში. მასში საკუთრივ კახეთის გარდა, შედიოდა ფშავი, ხევსურეთი და თუშეთი.
ალავერდის საკათედრო ტაძარი მდებარეობს ალაზნის ველზე, სოფელ ალავერდის მახლობლად (ახმეტის რაიონში), იგი 20 კმ-ით შორავს ქალაქ თელავს. აქ, VI საუკუნის შუა ხანებში მონასტერი დააარსა ცამეტ ასურელ მამათაგან ერთ-ერთმა – ღირსმა იოსებმა, რომელიც აქვეა დაკრძალული.
ღირსი იოსებ ალავერდელის საფლავი
VIII-X საუკუნეებში ალავერდი კახეთის უმთავრეს ტაძარს წარმოადგენდა. როგორც ფიქრობენ, XI საუკუნის პირველ ნახევარში მონასტერი ეპარქიად გადაკეთდა, როცა წმიდა გიორგის მცირე ეკლესიის ადგილზე კახეთის მეფე კვირიკე მესამემ დიდი საკათედრო ტაძარი ააგო. საქართველოს დაშლის შემდეგ ალავერდის ეპარქიის მღვდელმთავარი მთელი კახეთის მწყემსად ითვლებოდა. მას მაღალი საეკლესიო ტიტული ჰქონდა – მიტროპოლიტი. ამავე დროს, როგორც მონასტრის წინამძღვარი, ალავერდელი მიტროპოლიტი „აბბას“ საპატიო წოდებასაც ატარებდა.
თავიდან ალავერდში მამათა მონასტერი იყო, მოგვიანებით, XVII-XVIII საუკუნეებში იგი დედათა მონასტრად გადაკეთდა, სადაც მონაზვნებად მიდიოდნენ სამეფო გვარის წარმომადგენლებიც.
ღვთისმშობლის კარედის ხატი
ალავერდის ტაძარი მრავალჯერ დანგრეულა მტრის შემოსევებისა თუ ძლიერი მიწისძვრების შედეგად. XV საუკუნეში იგი აღადგინა და განაშვენა კახეთის მეფე ალესანდრე პირველმა, მოგვიანებით, კახეთის მეფე ლევანმა შეაკეთა მიწისძვრით დაზიანებული გუმბათი.
1914 წელს კახეთი შაჰ აბასმა დაარბია. კახეთის მეფე თეიმურაზ პირველმა ალავერდის ტაძრის ხატები სვეტიცხოველში გაგზავნა შესანახად, თვითონ კი იმერეთს შეეხიზნა. ეს ხატები ალავერდს დაუბრუნა თეიმურაზის შვილიშვილმა – ერეკლე მეორემ.
XVIII საუკუნეში კახეთის ნოყიერი მიწები თურქმენულმა ტომებმა დაიკავეს, მათ მიიტაცეს ასევე ალავერდის ეპარქიის კუთვნილი მამულები. თავად ტაძარში საქონლის სადგომი მოაწყვეს, მონასტერი კი ციხე-სიმაგრედ აქციეს. 1660 წელს ქართველები აჯანყდნენ და კახეთი დამპყრობთაგან გაწმინდეს.
1668 წელს მომხდარმა ძლიერმა მიწისძვრამ ტაძარი დააზიანა. იგი აღადგინა არჩილ მეფემ. მაგრამ 1742 წელს კვლავ იძრა მიწა. ამჯერად, გუმბათი ჩამოიქცა. ტაძრის აღდგენა თავს იდო თეიმურაზ მეორის მეუღლემ დედოფალმა თამარმა, მაგრამ ვეღარ დაასრულა. დედის დაწყებული საქმე ბოლომდე ერეკლე მეორემ მიიყვანა.
მიუხედავად იმისა, რომ ტაძარი არაერთხელ შეკეთდა, მან მაინც შეინარჩუნა პირვანდელი სახე. ეს არის ჯვარ-გუმბათოვანი ტიპის ტაძარი. ის აგურითაა ნაშენი და მოპირკეთებულია ყვითელი ტუფის ქვით. კედლების გაწმენდის დროს აღმოჩნდა XI და XV-XVII საუკუნეების მოხატულობაც.
როგორც მთავარ ტაძარში, ალავერდში კრძალავდნენ კახეთის მეფეებს. აქ განისვენებენ: ალექსანდრე I (1476-1511), ალექსანდრე II (1574-1605), თეიმურაზ I (1606-1648) და სხვები. ტაძარში ასვენია კახეთის წამებული დედოფლის – წმიდა ქეთევანის წმინდა ნაწილები.
ალავერდის მონასტერს დიდძალი შემოწირულობა ჰქონდა. მის ეკონომიურ სიძლიერეზე ზრუნავდნენ ჯერ საქართველოს, შემდეგ კი კახეთის მეფეები, რომლებიც მიწებს, სოფლებსა და სხვა სახის ქონებას სწირავდნენ მონასტერს.
ალავერდის მონასტერი ერთ-ერთი მძლავრი კულტურულ-საგანმანათლებლო კერა იყო. აქ უამრავი მოღვაწე გამობრწყინდა. მათ შორის: ფილიპე ალავერდელი (XVI-XVIIსს), ნიკიფორე ირბახი (ნ. ჩოლოყაშვილი, XVIIს), მარიამ-მაკრინე ბაგრატიონი (XVIIIს) და სხვ.
ალავერდის მონასტერს საკმაოდ დიდი ბიბლიოთეკა ჰქონდა, სადაც იყო როგორც ადგილზე გადაწერილი, ისე სხვა მონასტრებში შექმნილი ხელნაწერები.
დღესდღეობით, ალავერდის მონასტერი მოქმედია. აქ მამათა მონასტერი ფუნქციონირებს.
კომენტარი ავტორი ოთარ მღებრიშვილი. — თებერვალი 13, 2007 @ 22:14 |
თბილისის სამხრეთ-დასავლეთით, ოციოდ კილომეტრზე მდებარეობს ბეთანიის ყოვლადწმიდა ღვთისმშობლის შობის სახელობის მონასტერი. „ბეთანია“ ებრაული სიტყვაა და ქართულად „სიგლახაკის სახლს“ ნიშნავს.
მონასტრის დაარსებასთან დაკავშირებით ასეთი გადმოცემა არსებობს: თავდაპირველად მონასტრის აგება მდინარის მეორე მხარეს, მაღალ მთაზე ჰქონიათ განზრახული. იმ მწვერვალზე მშენებლებს ქვებიც აუზიდავთ, მაგრამ მეორე დღეს ის ქვები იქ აღარ დახვედრიათ. დაუწყიათ ძებნა და ბოლოს საკმაოდ ქვემოთ, მთის ძირში უპოვიათ მინდორზე ერთად დაწყობილი. გულისხმაჰყვეს, რომ ეს ღვთის განგებით მოხდა და მონასტერი უფლისაგან მინიშნებულ ადგილას ააშენეს.
მონასტერი უკვე არსებობდა XI საუკუნეში. ბეთანიას ორბელთა გვარი მეურვეობდა. აქ იყო მათი საგვარეულო საძვალეც. ბეთანიის ღვთისმშობლის შობის ტაძარი, სავარაუდოდ, XII საუკუნეში უნდა აგებულიყო იმ ადგილას, სადაც უწინ X-XI სს-ის პატარა აგურის ეკლესია იდგა. ტაძრის სამხრეთ კედელზე გამოსახულია ქტიტორის პორტრეტი ბერის სამოსითა და ტაძრის მოდელით ხელში. მის ზემოთ მოთავსებული წარწერა გვამცნობს: „დიდი სუმბატ მანდატურთუხუცესი და ამირსპასალარი“.
მთავარი ტაძრის გვერდით დგას წმიდა გიორგის სახელობის მცირე ზომის ეკლესია, რომელიც იოანე ორბელის მეუღლეს – რუსუდანს აუგია 1196 წელს. XIII საუკუნიდან კი ბეთანიის მონასტერი სამეფო კუთვნილებას წარმოადგენდა.
მთავარი ტაძარი ჯვარ-გუმბათოვანი ნაგებობაა, გუმბათის სიმაღლე 27 მეტრია. ტაძრის მოხატულობა სანახევროდაა შემორჩენილი. ადგილ-ადგილ, შემორჩენილია ძველ ოსტატთა ავტოგრაფები.
მთავარი ტაძრის ჩრდილოეთ კედელზე გიორგი III, თამარისა და ლაშა-გიორგის პორტრეტებია გამოსახული. გადმოცემით, თამარ მეფე ზაფხულობით ხშირად ჩადიოდა ბეთანიაში, რათა დაესვენა, განმარტოებულიყო და ელოცა.
თავის დროზე ბეთანიის მონასტერი მდიდრულად იყო შემკული და გამოირჩეოდა თავისი მშვენიერებით. მაგრამ შემდგომ საუკუნეებში იგი მრავალჯერ დანგრეულა და აღდგენილა, ზოგჯერ დიდი ხნით დავიწყებასაც მისცემია. ამ პერიოდში ტაძარი სულ გავერანებულა: გუმბათი ჩამოქცეულა, ჩამონგრეულა თითქმის ყველა თაღი, კედლის მოხატულობაც ძლიერ დაზიანებულა. და მხოლოდ 1851 წელს აღმოაჩინეს ეს დაკარგული ადგილი, როცა აქ მხატვარი გ. გაგარინი მოვიდა, ტაძარი ქვათა გროვისაგან გაათავისუფლა და თამარ მეფის ფრესკაც გამოაჩინა.
XIX საუკუნის ბოლოს ბეთანიაში კვლავ მოვიდნენ ბერები და დანგრეულის აღდგენას შეუდგენენ. მათ გადახურეს ტაძარი, შეღებეს სახურავი და საცხოვრებელი სახლის შენება დაიწყეს. მონასტრის პირველი აღმდგენელი იყო მღვდელ-მონაზონი სპირიდონი (კეთილაძე). ბეთანიაში იგი ქვათახევის მონასტრიდან გადმოვიდა, ადრე კი ათონის მთაზე მოღვაწეობდა. ბეთანიაში მამა სპირიდონი თავიდან სულ მარტო ცხოვრობდა. სავანის განახლებაში მას ადგილობრივი მოსახლეობა ეხმარებოდა. იმ ხანებში მონასტერში მივიდა თოთხმეტი წლის გლეხის ბიჭი – ვასილ მაისურაძე, შემდგომში ბეთანიის წინამძღვარი არქიმანდრიტი იოანე.
ბეთანიამ თანდათან დაიბრუნა მონასტრის სახე: აშენდა ბერთა სენაკები, აღდგა წმიდა გიორგის სახელობის ტაძარი, აღმოჩენილ იქნა ანკარა წყარო, გასუფთავდა მიმდებარე ტერიტორია.
1920 წლიდან მონასტრის წინამძღვარი გახდა მამა იოანე, ცოტა მოგვიანებით აქ ჩამოვიდა მეორე ბერი – მამა გიორგი (მხეიძე). მათ უმძიმეს პერიოდში – კომუნისტური რეჟიმის დროს მოუწიათ მოღვაწეობა; და მიუხედავად იმისა, რომ მრავალი განსაცდელი ნახეს, სიცოცხლის ბოლომდე არ მიუტოვებიათ სავანე. თავიდან თავს იმით ირჩენდნენ, რომ გლეხებს ეხმარებოდნენ მოსავლის აღებაში, შემდეგ თავადაც ააწყვეს მეურნეობა, იწყეს ხორბლისა და სიმინდის მოყვანა, გაიჩინეს ფუტკარი, საქონელი, მოაწყვეს წისქვილი. თუმცა, მიუხედავად მათი ბერული მოღვაწეობისა, მონასტერი მოქმედად არ ითვლებოდა. ხელისუფლებისათვის ბეთანია მხოლოდ „კულტურის ძეგლს“ წარმოადგენდა, ბერები კი ამ ძეგლის დარაჯებს. მათ, როგორც ძეგლის მცველებს, ხელფასებიც კი დაუნიშნეს. მაგრამ სინამდვილეში იქ ყველაფერი ისე იყო, როგორც მონასტერს შეეფერებოდა: ტაძარში ხატები ესვენა, აღესრულებოდა წირვა-ლოცვები, ნათლობები, ჯვრისწერები, ბერებიც საბერო ტანისამოსში იყვნენ შემოსილნი.
მამა გიორგისა და მამა იოანეს გარდაცვალების შემდეგ ბეთანია დროებით დაცარიელდა. 1978 წელს კი უწმიდესმა და უნეტარესმა ილია მეორემ ხელისუფლებისაგან გამოითხოვა ნებართვა, რომ ბეთანიაში აღდგენილიყო მონასტერი. იმ დროში ხელისუფლების თანხმობა მართლაც სასწაულის ტოლფასი იყო. ბეთანიაში ორი ბერი გაიგზავნა და იქ კვლავ გაცოცხლდა სულიერი ცხოვრება. ბეთანიის მონასტერი დღესაც ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი მონასტერია საქართველოს მონასტრებს შორის
კომენტარი ავტორი ოთარ მღებრიშვილი. — თებერვალი 13, 2007 @ 22:14 |
გერგეტის ყოვლადწმიდა სამების ტაძარი
გერგეტის ყოვლადწმიდა სამების ტაძარი IV საუკუნის ძეგლია. თეიმურაზ ბაგრატიონის „ივერიის ისტორია“ მოწმობს, რომ მანამდე სამების მთაზე ჯვარი ყოფილა აღმართული. ჩვენი ერის სულიერ ცხოვრებაში სამების ტაძარს ყოველთვის განსაკუთრებული მნიშვნელობა ენიჭებოდა. საუკუნეების განმავლობაში ხევის ისტორიაში თითქმის ყველა მნიშვნელოვანი მოვლენა მასთან იყო დაკავშირებული.
ხევში არსებობს ასეთი გადმოცემა: ქართლის, კახეთისა და იმერეთის მეფეებს ერთმანეთში დავა ჰქონიათ, თუ სად უნდა აშენებულიყო წმიდა წამების ტაძარი. მაშინ მცხეთაში ერთ ბერიკაცს მათთვის მოუხსენებია: „მეფენო, ფურ-ბერწი დაჰკალით და მისი სამგორველი (მენჯის ნაწილი) სოფლის ბოლოს დააგდეთ, მოვა შავი ყორანი და სადაც მას გამოხრავს, სამებაც იქ ააშენეთო“. მეფეები ასეც მოქცეულან. ყორანი მოფრენილა და წაუღია სამგორველი. მდევრად ხალხიც თან გაჰყოლია. ანანურის თავზე ყორანს დაუსვენია და აქ სამების ნიში აუგიათ. ყორანი აქედან ბიდარის მთაზე (ჯვრის უღელტეხილი) დაფრენილა და აქაც ჯვარი აღუმართავთ. აქედან კი გერგეტში, „ელგეშის“ ნიშთან გადაფრენილა, ცოტა დაუსვენია, ბოლოს სამების მთაზე დაუგდია სამგორველი და ძვალიც იქ გამოუხრავს.
მეფეებს დავა ახლა იმაზე მოსვლიათ, თუ ვის უნდა ჩაეყარა საძირკველი. წამომდგარა ერთი კეთილი კაცი და უთქვამს: „წადით ბიდარის მთაზე, სადაც სამების ჯვარია აღმართული, იქიდან გამოიქეცით და ვინც სამებაზე პირველი ავა, საძირეც იმან გაჭრასო“. ასეც მოქცეულან და ყველანი – ცხენით თუ ფეხით – ბიდარის მთიდან გამოქცეულან. მათ შორის ერთი ხურთისელი კოჭლი ბახჩიძე მთა-მთა მოკლე გზით გადმოსულა, სამების მთაზე ცხენოსნებზე წინ მისულა და საძირკველიც მას გაუჭრია. ამის შემდეგ დაწყებულა ტაძრის მშენებლობა. მის ასაგებად ქვა დევ-წიქარა ხარებს ყანობ-ხურთისიდან ამოუტანიათ, კალატოზებისთვის წყალი მეცხვარეს უზიდია, წყაროს დღესაც კალატას წყაროს უწოდებენ.
უძველესი დროიდან სამების ტაძრის ყმებად გერგეტეველები ითვლებოდნენ. მათ ჰქონდათ ეკლესიის მოვლა-პატრონობის პატივი. მიმდებარე მიწები მთლიანად მონასტრის საკუთრებას წარმოადგენდა. ჩვენი ქვეყნისათვის სახიფათო და განსაცდელებით აღსავსე წლებში ეკლესიის უდიდეს სიწმიდეებს, მათ შორის, წმიდა ნინოს ჯვარს და მაცხოვრის სამსჭვალს გერგეტის ყოვლადწმიდა სამების ტაძარი იცავდა.
დღეს აქ მამათა მონასტერია და ბერები მოღვაწეობენ.
გერგეტობა, 16 ივლისი, 2003 წელი
გერგეტის სამებობა აღინიშნება 16 ივლისს. 1980 წლიდან კი, როდესაც საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქმა ილია მეორემ გერგეტის სამებაში წირვა აღავლინა, ამ დღეს სიყვარულის დღესასწაულიც დააწესა.
კომენტარი ავტორი keti dochia — თებერვალი 13, 2007 @ 22:14 |
შიომღვიმის მონასტერი მდებარეობს მტკვრის მარცხენა სანაპიროზე, სარკინეს (ახალტბის) ქედის სამხრეთ კალთაზე. მონასტერი დაარსებულია VI საუკუნის შუახანებში, სირიიდან მოსული ბერის შიოს მიერ, რომელმაც სიცოცხლის ბოლო ორი წელი მონასტრის შუა ნაწილში მდებარე ბნელ მღვიმეში გაატარა და იქვე დაიკრძალა.
სამონასტრო კომპლექსის უძველესი ნაგებობაა ჯერ კიდევ წმიდა შიოს სიცოცხლეში, 560-70-იან წლებში აშენებული წმიდა იოანე ნათლისმცემლის ეკლესია, რომლის ქვედა ნაწილი საგანგებოდ გაკაფულ კლდეში არის ამოყვანილი. ეკლესია „თავისუფალი ჯვრის“ ტიპისაა. ნაგებია ნატეხი ქვით.
1010-1033 წლებში კათალიკოსმა მელქისედეკ I ეკლესიაში გააკეთებინა კანკელი, რომელიც შედგება ოთხი მოჩუქურთმებული ფილისაგან, რომელზედაც რელიეფური გამოსახულებებია – ძველი აღთქმის სქემა, ჯვარცმა, წმიდა სიმეონ მესვეტე და მართა, წმიდა შიოსა და ევაგრეს შეხვედრა (მცხეთელი დიდებული, რომელიც წმიდა შიომ ბერად აღკვეცა). ეს რელიეფები შუა საუკუნეების ქართული სკულპტურის საუკეთესო ნიმუშთა რიცხვს განეკუთვნება (ინახება ხელოვნების მუზეუმში).
XI ს-ის ბოლოს წმიდა შიოს მღვიმის თავზე, ნათლისმცემლის ეკლესიის დასავლეთით, აშენდა გრძელი უაფსიდო ეგვტერი. მღვიმე, რომლის ცენტრშიც არის წმიდა შიოს საფლავი, 11 მეტრის სიღრმისაა. იგი ზემოთკენ ჭასავით ვიწროვდება და იხსნება ეგვტერის დასავლეთ ნაწილში გაკეთებული ხვრელით. ჩრდილოეთიდან ეგვტერს აქვს სტოა-კარიბჭე, რომლის ჩრდილოეთით 1420-30-იან წლებში თაყა ზედგენიძემ ააშენა პატარა ეგვტერი საგვარეული საძვალედ. 1733 წელს გივი ამილახვარმა აღადგინა მღვიმეზე დაშენებული ეგვტერი და დააკავშირა იგი ეკლესიის დასავლეთ მკლავთან. აგრეთვე ააშენა სამრეკლო თაყა ზედგენიძის ეგვტერის დასავლეთით. XIX ს-ში კარიბჭეს სამხრეთიდან მიუშენდა პატარა მართკუთხა სათავსი. 1890-იან წლებში ეკლესიისა და მინაშენების სახურავები განაახლა წმიდა ეპისკოპოსმა ალექსანდრე ოქროპირიძემ.
ნათლისმცემლის ეკლესიის ჩრდილოეთით ღმრთისმშობლის მიძინების დიდი ტაძარია. ის 1103-23 წლებში ააშენა მეფე დავით აღმაშენებელმა, რომელიც განსაკუთრებით ზრუნავდა შიომღვიმის მონასტერზე და დიდძალი ქონებაც შესწირა მას. ტაძარი მთლიანად აგურით არის ნაშენი. თავიდან ის „ჩახაზული ჯვრის“ ტიპის გუმბათიანი ნაგებობა იყო. 1614-16 წლებს შორის, ირანელთა მიერ მონასტრის დარბევისას, ღმრთისმშობლის ეკლესია დაინგრა. 1678 წელს ის განაახლა გივი იოთამის ძე ამილახვარმა. შენობა აღადგინეს, როგორც სამნავიანი ბაზილიკა. 1722-26 წლებში ეკლესია კვლავ დაზიანდა ლეკების შემოსევების შედეგად. 1730-33 წლებში ხელახლა შეაკეთა გივი ანდუყაფარის ძე ამილახვარმა. 1890-იან წლებში ეკლესია განაახლა წმიდა ეპისკოპოსმა ალექსანდრე ოქროპირიძემ.
იოანე ნათლისმცემლისა და ღმრთისმშობლის მიძინების ეკლესიები 1901 და 1903 წლებში მოხატა რუსმა მხატვარმა ნ. ანდრეევმა, ლეონიდე ეპისკოპოსის დაკვეთით. მხატვრობა ილუზორულ-აკადემიური ყაიდისაა.
წყარო
ნათლისმცემლის ეკლესიის სამხრეთით, დგას მონასტრის სატრაპეზო, რომლის ძველი ნაწილი XII საუკუნეს განეკუთვნება. 1730-იან წლებში სატრაპეზოს ჩაუტარდა სარესტავრაციო სამუშაოები. ჩრდილოეთით სატრაპეზო უკავშირდება აფსიდიან სამლოცველოს, რომლიდანაც ბნელი დერეფანი მიდის წმიდა შიოს მღვიმისკენ.
მონასტრის ჩრდილოეთით სარკინეს (ახალტბის) ქედის შვეულ კალთებზე ასზე მეტი გამოქვაბულია, რომლებსაც ბერები ადრეული შუა საუკუნეებიდან საცხოვრებლად იყენებდნენ.
მონასტრის შემოსასვლელი კარიბჭის მარჯვნივ არის წყარო („ცრემლის წყარო“), რომელიც იხსენიება წმიდა შიოს ცხოვრებაში. წყაროდან 300-იოდე მეტრის დაშორებით, კონცხზე დგას პატარა სამლოცველო, რომელიც დაშენებულია წმიდა შიოს პირველი საცხოვრებელი გამოქვაბულის ნაშთზე. შენობა თითქმის მთლიანად ხელახლა არის აგებული XIX საუკუნეში. მონასტრიდან ერთი კილომეტრის დაშორებით სამხრეთ-აღმოსავლეთით, მთის წვერზე დგას XII საუკუნეში აშენებული ჯვრის ამაღლების ეკლესია. შენობა აგურისაა, დარბაზული ტიპის. XVII საუკუნეში ეკლესიაზე მიშენდა ორსართულიანი სამრეკლო, რომლის პირველი სართული კარიბჭის ფუნქციებს ასრულებს.
ეკლესია რამდენჯერმე მოიხატა. დღეისათვის არსებული მხატვრობა XII საუკუნის ხანას განეკუთვნება. იგი უძველესია შიომღვიმის მონასტერში შემორჩენილ მოხატულობათა შორის.
კომენტარი ავტორი ოთარ მღებრიშვილი. — თებერვალი 13, 2007 @ 22:14 |
შიომღვიმის მონასტერი
შიომღვიმის მონასტერი მდებარეობს მტკვრის მარცხენა სანაპიროზე, სარკინეს (ახალტბის) ქედის სამხრეთ კალთაზე. მონასტერი დაარსებულია VI საუკუნის შუახანებში, სირიიდან მოსული ბერის შიოს მიერ, რომელმაც სიცოცხლის ბოლო ორი წელი მონასტრის შუა ნაწილში მდებარე ბნელ მღვიმეში გაატარა და იქვე დაიკრძალა.
სამონასტრო კომპლექსის უძველესი ნაგებობაა ჯერ კიდევ წმიდა შიოს სიცოცხლეში, 560-70-იან წლებში აშენებული წმიდა იოანე ნათლისმცემლის ეკლესია, რომლის ქვედა ნაწილი საგანგებოდ გაკაფულ კლდეში არის ამოყვანილი. ეკლესია „თავისუფალი ჯვრის“ ტიპისაა. ნაგებია ნატეხი ქვით.
1010-1033 წლებში კათალიკოსმა მელქისედეკ I ეკლესიაში გააკეთებინა კანკელი, რომელიც შედგება ოთხი მოჩუქურთმებული ფილისაგან, რომელზედაც რელიეფური გამოსახულებებია – ძველი აღთქმის სქემა, ჯვარცმა, წმიდა სიმეონ მესვეტე და მართა, წმიდა შიოსა და ევაგრეს შეხვედრა (მცხეთელი დიდებული, რომელიც წმიდა შიომ ბერად აღკვეცა). ეს რელიეფები შუა საუკუნეების ქართული სკულპტურის საუკეთესო ნიმუშთა რიცხვს განეკუთვნება (ინახება ხელოვნების მუზეუმში).
XI ს-ის ბოლოს წმიდა შიოს მღვიმის თავზე, ნათლისმცემლის ეკლესიის დასავლეთით, აშენდა გრძელი უაფსიდო ეგვტერი. მღვიმე, რომლის ცენტრშიც არის წმიდა შიოს საფლავი, 11 მეტრის სიღრმისაა. იგი ზემოთკენ ჭასავით ვიწროვდება და იხსნება ეგვტერის დასავლეთ ნაწილში გაკეთებული ხვრელით. ჩრდილოეთიდან ეგვტერს აქვს სტოა-კარიბჭე, რომლის ჩრდილოეთით 1420-30-იან წლებში თაყა ზედგენიძემ ააშენა პატარა ეგვტერი საგვარეული საძვალედ. 1733 წელს გივი ამილახვარმა აღადგინა მღვიმეზე დაშენებული ეგვტერი და დააკავშირა იგი ეკლესიის დასავლეთ მკლავთან. აგრეთვე ააშენა სამრეკლო თაყა ზედგენიძის ეგვტერის დასავლეთით. XIX ს-ში კარიბჭეს სამხრეთიდან მიუშენდა პატარა მართკუთხა სათავსი. 1890-იან წლებში ეკლესიისა და მინაშენების სახურავები განაახლა წმიდა ეპისკოპოსმა ალექსანდრე ოქროპირიძემ.
ნათლისმცემლის ეკლესიის ჩრდილოეთით ღმრთისმშობლის მიძინების დიდი ტაძარია. ის 1103-23 წლებში ააშენა მეფე დავით აღმაშენებელმა, რომელიც განსაკუთრებით ზრუნავდა შიომღვიმის მონასტერზე და დიდძალი ქონებაც შესწირა მას. ტაძარი მთლიანად აგურით არის ნაშენი. თავიდან ის „ჩახაზული ჯვრის“ ტიპის გუმბათიანი ნაგებობა იყო. 1614-16 წლებს შორის, ირანელთა მიერ მონასტრის დარბევისას, ღმრთისმშობლის ეკლესია დაინგრა. 1678 წელს ის განაახლა გივი იოთამის ძე ამილახვარმა. შენობა აღადგინეს, როგორც სამნავიანი ბაზილიკა. 1722-26 წლებში ეკლესია კვლავ დაზიანდა ლეკების შემოსევების შედეგად. 1730-33 წლებში ხელახლა შეაკეთა გივი ანდუყაფარის ძე ამილახვარმა. 1890-იან წლებში ეკლესია განაახლა წმიდა ეპისკოპოსმა ალექსანდრე ოქროპირიძემ.
იოანე ნათლისმცემლისა და ღმრთისმშობლის მიძინების ეკლესიები 1901 და 1903 წლებში მოხატა რუსმა მხატვარმა ნ. ანდრეევმა, ლეონიდე ეპისკოპოსის დაკვეთით. მხატვრობა ილუზორულ-აკადემიური ყაიდისაა.
წყარო
ნათლისმცემლის ეკლესიის სამხრეთით, დგას მონასტრის სატრაპეზო, რომლის ძველი ნაწილი XII საუკუნეს განეკუთვნება. 1730-იან წლებში სატრაპეზოს ჩაუტარდა სარესტავრაციო სამუშაოები. ჩრდილოეთით სატრაპეზო უკავშირდება აფსიდიან სამლოცველოს, რომლიდანაც ბნელი დერეფანი მიდის წმიდა შიოს მღვიმისკენ.
მონასტრის ჩრდილოეთით სარკინეს (ახალტბის) ქედის შვეულ კალთებზე ასზე მეტი გამოქვაბულია, რომლებსაც ბერები ადრეული შუა საუკუნეებიდან საცხოვრებლად იყენებდნენ.
მონასტრის შემოსასვლელი კარიბჭის მარჯვნივ არის წყარო („ცრემლის წყარო“), რომელიც იხსენიება წმიდა შიოს ცხოვრებაში. წყაროდან 300-იოდე მეტრის დაშორებით, კონცხზე დგას პატარა სამლოცველო, რომელიც დაშენებულია წმიდა შიოს პირველი საცხოვრებელი გამოქვაბულის ნაშთზე. შენობა თითქმის მთლიანად ხელახლა არის აგებული XIX საუკუნეში. მონასტრიდან ერთი კილომეტრის დაშორებით სამხრეთ-აღმოსავლეთით, მთის წვერზე დგას XII საუკუნეში აშენებული ჯვრის ამაღლების ეკლესია. შენობა აგურისაა, დარბაზული ტიპის. XVII საუკუნეში ეკლესიაზე მიშენდა ორსართულიანი სამრეკლო, რომლის პირველი სართული კარიბჭის ფუნქციებს ასრულებს.
ეკლესია რამდენჯერმე მოიხატა. დღეისათვის არსებული მხატვრობა XII საუკუნის ხანას განეკუთვნება. იგი უძველესია შიომღვიმის მონასტერში შემორჩენილ მოხატულობათა შორის.
კომენტარი ავტორი soso lezhava — თებერვალი 13, 2007 @ 22:14 |
ნეკრესი
ერთ წელიწადს საქართველოს შაჰ აბასი შემოესია დიდი ჯარით. მთელი კახეთი აფორიაქდა, ხალხი აიყარა, მთებსა და ტყეებში, კლდეებში გაიხიზნა. გაქცეულებმა თან წაიყვანეს ყველა შინაური ცხოველი: ძაღლი, ცხენი, ძროხა, ღორი და სხვანი.
დაიწყო ომი. დღისით თუ ღამით სისხლის წვიმა მოდიოდა. ბოლოს გაუჭირდათ ქართველებს და ნელ-ნელა უკან დახევა დაიწყეს. მტრის ჯარი კალიასავით მოედო გავერანებულ ქვეყანას. ყველგან ცეცხლი ბრიალებდა, იწვოდა მოუმკელი ყანები, თივის ზვინები, სახლები… შაჰ აბაზმა რაზმები ტყეებში გახიზნულ მოსახლეობასაც შეუსია.
რამოდენიმე ქართველი ოჯახი ნეკრესის საყდარს შეხიზნებოდა, რომელსაც გარშემო საიმედო ქვიტკირის კედელი ჰქონდა შემოვლებული. ერთ-ერთმა რაზმმა მათაც მიაგნო და გალავანს ალყა შემოარტყა. ქართველები საგონებელში ჩაცვივდნენ. რა ეღონათ, რომ სპარსელთა ტყვეთ არ გამხდარიყვნენ. იფიქრეს, ითათბირეს და ბოლოს გაახსენდათ, რომ თათრებს ძალიან ეჯავრებათ ღორი. სადაც კი მას დაინახავენ, იქ გავლასაც კი ერიდებიან. მოაგონდათ ეს და გადაწყვიტეს, შიგნით მყოფ ღორებისათვის თავი მოეყარათ, სამი დღე მშიერი ჰყოლოდათ, შემდეგ კი გალავნის კარი გაეღოთ და დამშეული ღორები გარეთ გაეყარათ. ასეც მოიქცნენ. თათრები ახალი ამდგრები იყვნენ, რომ გალავნიდან გამოყრილი ღორები ღრუტუნით მიესივნენ. ყიზილბაშებს თავგზა აებნათ, თავქუდმოგლეჯილნი გარბოდნენ და ყვიროდნენ:
– დონღუზ!.. დონღუზ!.. ალაჰ!.. ალაჰ!-ო. ღორებს ეგონათ, საჭმელზე გვეძახიანო და უკან ღრუტუნითა და ჭყვიტინით მისდევდნენ. ბევრმა ყიზილბაშმა თავი ძალად დაიღუპა. ზოგი კლდეზე გადაიჩეხა, ზოგი წყალში გადავარდა, ვინც გადარჩა, შაჰს ეახლა და მოახსენა:
– დიდებულო შაჰ აბას! გურჯებს ღორები სანადირო ძაღლებივით დაუგეშავთ. დილას გამოგვიყარეს და ვიდრე ალაზანს არ გამოვედით, თავი არ დაგვანებეს, უზარმაზარი ეშვები მზეზე საშინლად უელავდათო.
შაჰ აბაზმა იმავე დღეს ბრძანა ნეკრესის ციხისათვის ალყა მოეხსნათ და იმ ადგილებს აღარ გაკარებოდნენ.
რადგან ეკლესიაში შეხიზნული ქართველები ღორებმა გადაარჩინეს, დაწესდა, ყოველწლიურად, ნეკრესობის დღეს, ღორი დაეკლათ და მსხვერპლად შეეწირათ.
ეს მოხდა მეჩვიდმეტე საუკუნეში. ამ დროისათვის ნეკრესს უკვე საკმაოდ დიდი ხნის ისტორია ჰქონდა. იგი ჯერ კიდევ ჩვენს წელთ აღრიცხვამდე II საუკუნეში აუშენებია მეფე ფარნაჯომს. ციხე ყვარელთან ახლოს, ნეკრესის მთაზე მდებარეობდა. ქართველი მეფეები ყოველთვის დიდ ყურადღებას აქცევდნენ ამ მეტად ხელსაყრელი მდებარეობის ციხეს, რომლის გარშემოც დროთა განმავლობაში ქალაქი გაშენდა. მოგვიანებით, როცა საქართველოში ქრისტიანობა გავრცელდა, აქ მონასტერი დაარსდა, რაც ცამეტ ასურელ მამათაგან ერთ-ერთის – აბიბოსის სახელს უკავშირდება.
წმინდა აბიბოსი საქართველოში მეექვსე საუკუნეში ჩამოვიდა ცამეტ ასურელ მამასთან ერთად. ევლავიოს კათოლიკოსის კურთხევით იგი ნეკრესში მივიდა და მოციქულებრივ ღვაწლს შეუდგა. მალე აბიბოსი ეპისკოპოსად აკურთხეს, მან ქრისტეს რჯულზე მოაქცია მთიულთა დიდი ნაწილი. მანვე დააარსა ნეკრესის ეპარქია*.
ამ დროს საქართველოში ცეცხლთაყვანისმცემელი სპარსელები ბატონობდნენ და ყველა ძალას ხმარობდნენ თავიანთი რჯულის გასავრცელებლად, რისთვისაც მათ მრავალგან ააგეს საკერპოები, სადაც ჩაუქრობლად ენთო ცეცხლი.
წმინდა აბიბოსი დაუღალავად დადიოდა თავისი ეპარქიის სოფლებში და ქართველებს ქრისტიანობას უქადაგებდა. ერთხელ წმიდა მამა შეესწრო, როგორ აიძულებდნენ სპარსელები ქართველებს ცეცხლის თაყვანისცემას. აბიბოსმა ვეღარ მოითმინა სპარსელთა თავხედობა, მივიდა ცეცხლთან, წყალი გადაასხა და ჩააქრო. განრისხებულმა სპარსელებმა შეიპყრეს ეპისკოპოსი, სასტიკად გვემეს და საპყრობილეში ჩააგდეს. შემდეგ კი თავიანთ მეთაურს – მარზპანს მიჰგვარეს. მარზპანმა ჰკითხა: რატომ მოჰკალი ჩვენი ღმერთი? აბიბოს ნეკრესელმა მშვიდად მიუგო: მე თქვენი ღმერთი კი არ მოვკალი, მხოლოდ ცეცხლი ჩავაქრე. როგორ შეიძლება ცეცხლი ღმერთი იყოს, როცა მისი მოკვლა მცირეოდენ წყალს შეუძლიაო. პასუხმა მარზპანი არათუ გონს მოიყვანა, კიდევ უფრო გააშმაგა და წმინდა მამა წამებით გამოასალმა სიცოცხლეს.
ნეკრესში მთავარი ტაძარი აბიბოს ნეკრესელმა ააგო და აქვე დააარსა საეპისკოპოსო კათედრა. ეს ტაძარი ბაზილიკური ტიპისაა. აქ შემორჩენილია წარწერები და ფრესკები. მონასტერში ჰქონდათ საძვალე და მარანი, მარნის თავზე კი ბერთა სენაკები. ამ შენობის წინ კოშკია აღმართული, რომელიც პირვანდელი სახითაა შემორჩენილი და მას ახლაც „ნეკრესის სამრეკლო კოშკს“ უწოდებენ, რადგან ლეკიანობის დროს მოსახლეობას მტრის შემოსევას სწორედ სამრეკლო ზარების რეკვით ატყობინებდნენ. ეკლესიას მიდგმული აქვს სატრაპეზოც.
შემდგომში, VII-IX საუკუნეებში, კიდევ ერთი ტაძარი აიგო ნეკრესში, ამჯერად უკვე ჯვარ-გუმბათოვანი. შენობა რამოდენიმე სართულიანია და მოიცავს სამრეკლოსა და სათვალთვალო კოშკსაც, რომელსაც ირგვლივ სათოფურები აქვს ამოჭრილი და მაღლობიდან ყოველ მხრივ იცქირება.
ნეკრესში საეკლესიო შენობების გარდა სამოქალაქო დანიშნულების შენონებიცაა, მაგალითად, ორსართულიანი სასახლე თავისი პალატებით, რომელიც ალაზნის თვალწარმტაც ველს დაჰყურებს.
ნეკრესის ეპარქია საკმაოდ ძლიერი და გავლენიანი ეპარქია იყო, მის ეპისკოპოსს სასპასპეტო დროშები ებარა. ნეკრესს საკუთარი ჯარიც ჰყავდა და ომიანობის დროს ბრძოლაში გაჰყავდა. ნეკრესის მონასტერს ჰყავდა თავისი ყმებიც, რომელთაც „ნეკრესიანელნი“ ეწოდებოდათ.
ნეკრესში სხვადასხვა დროს მოღვაწე ქართველი მღვდელმთავრები წერდნენ და თარგმნიდნენ წიგნებს. მათ შორის გამოირჩეოდნენ ნიკოლოზ ნეკრესელი, ივანე ჯორჯაძე, დოსითეოზ ჩერქეზიშვილი. ეს უკანასკნელი თელავის საფილოსოფოსო სკოლის პირველი მსმენელი იყო. შემდეგ მან თავის ეპარქიაში დააარსა პირველდაწყებითი სკოლა, რამაც ძალიან გაახარა ერეკლე მეორე.
ნეკრესის ეპარქია 1811 წელს გაუქმდა. მისი ბოლო ეპისკოპოსი იყო ამბროსი ნეკრესელი, რომელიც მთელი ოცი წელიწადი დაუღალავად იღწვოდა ეპარქიაში. იგი იყო დიდი მქადაგებელი. მრავალი მოღალატე, სამშობლოს გამცემი დაუყენებია კეთილ გზაზე ამბროსი ნეკრესელს. როდესაც გაღმა მხარის კახელი გლეხები ლეკდებოდნენ, მეუფე ამბროსი სასტიკად ამხელდა მათ. ამბროსი ნეკრესელმა მრავალი ენა იცოდა. მას ისტორიული ნაშრომებიც აქვს დაწერილი. კერძოდ, აღწერა საქართველოს ვითარება მე-18 -19 საუკუნეების მიჯნაზე: ლეკიანობა, აღა-მაჰმად-ხანის შემოსევა, კრწანისის ბრძოლა, რუსეთთან შეერთება.
ასეთია ისტორია ნეკრესისა, უძველესი ციხე-ქალაქისა, რომელიც დროთა განმავლობაში გამქრალა და მის ნაფუძვარზე ნეკრესის მონასტერი ამოზრდილა.
გამოყენებული წყარო:
ნუნუ ბეჟანიშვილი „ნეკრესი და ნეკრესელები“
გამომცემლობა „გულანი“, 1993
*ეპარქია – საეკლესიო ტერიტორიული ერთეული, რომელსაც სათავეში უდგას ეპისკოპოსი.
კომენტარი ავტორი keti dochia — თებერვალი 13, 2007 @ 22:14 |
თბილისის ისტორიულ ძეგლთა შორის მეტეხის ტაძარს განსაკუთრებული ადგილი უჭირავს. მისი სახელწოდება ეკლესიაში დასვენებული მეტეხის ღვთისმშობლის ხატს უნდა უკავშირდებოდეს. ისტორიულ წყაროებში ეს ტაძარი „მეტეხნის“ ან „მეტეხთას“ სახელით იხსენიება.
მეტეხის ტაძარი ჯვარ-გუმბათოვანი ნაგებობაა. ეკლესიის გეგმაში აშკარად შეინიშნება არქაული (ანუ ძველი) ნიშნები. ალბათ იმ ტაძრისა, სადაც თამარ მეფე ლოცულობდა. მთავარი კარი და კარიბჭე მეტეხს ჩრდილოეთ მხარეს აქვს. ქართული ეკლესიებისათვის უჩვეულო ეს შტრიხი ალბათ ადგილმდებარეობის თავისებურებიდან გამომდინარეობს. ტაძარი აგურითაა ნაგები და გარედან ქვიშაქვის პერანგშია ჩასმული.
მეტეხის ტაძარი რამოდენიმეჯერ დაზიანდა, რის შემდეგაც განაახლეს ოთხივე გუმბათქვეშა სვეტი, გუმბათის საბრჯენი თაღები და მთლიანად გუმბათის ყელი.
მეტეხის ტაძარი დედაქალაქის უძველესი ნაგებობაა. როგორც ვახუშტი ბატონიშვილი აღნიშნავს, „იტყვიან ამას აღშენებად გორგასლისაო“. გადმოცემის მიხედვით მეტეხში დაკრძალულია ვარსქენ პიტიახშის მეუღლე შუშანიკ დედოფალი. ეს ცნობები ტაძრის სიძველეზე მიგვანიშნებს. თუმცა წერილობით წყაროებში წმინდა შუშანიკის დაკრძალვის ადგილი ცურტავია, ხოლო მეტეხში მისი ნეშტის გადასვენება წმინდა თამარ მეფის სახელს უკავშირდება.
XII-XII საუკუნეებში მონღოლთა შემოსევების დროს ტაძარი განადგურებულა. შემდგომში იგი აღადგინა წმინდა დემეტრე თავდადებულმა. „ქართლის ცხოვრების“ ჟამთააღმწერელი გვამცნობს, რომ დემეტრე მეორემ „აღაშენა პალატსა შინა მონასტერი ისანთა საყოფელად მეტეხთა ღვთისმშობლისა და შეამკო განგებითა დიდითა“. მეტეხთან არსებულ მონასტერში მოღვაწეობდა ცნობილი სასულიერო მოღვაწე ნიკოლოზ ჩოლოყაშვილი (იგივე ნიკიფორე ირბახი).
XII საუკუნის დასასრული საქართველოსთვის ძნელბედობის ხანაა. მონღოლთა შემოსევამ და ბატონობამ ჩვენი ქვეყანა მძიმე ეკონომიკურ მდგომარეობამდე მიიყვნა. ეს ხუროთმოძღვრებასაც დაეტყო. ამ და მომდევნო ხანაში სულ რამოდენიმე ტაძარი აიგო.
თემურ ლენგისა და მონღოლთა ბატონობამ, ირანელთა და ოსმალთა თარეშმა თბილისი ძალიან დააკნინა, დაინგრა და განადგურდა მრავალი ისტორიული შენობა. XVII საუკუნის მეორე ნახევრიდან მეტეხის ტაძარში წირვა-ლოცვა აღარ აღესრულებოდა. ამ დროს ის სპარსელთა და თურქთა ხელში იყო. ეკლესია მხოლოდ მას შემდეგ ამოქმედდა, რაც 1748 წელს ერეკლე მეორემ აბდულა-ბეგი დაამარცხა. ამ გამარჯვების აღსანიშნავად ტაძრის აღმოსავლეთ კედელზე ვრცელი წარწერაა, რომელიც ღაღადებს: „მეფემ ირაკლიმ… დაიხსნა ეკლესიანი ახლა აქუს საყდრის კარად…“
XIX საუკუნეში მეტეხის ტაძარს რუსებმა საპატიმრო კორპუსები მიუშენეს, რომლებიც 1930 წელს დაანგრიეს.
კომუნისტური რეჟიმის დროს მეტეხის ტაძარი თეატრად იყო გადაკეთებული. 1988 წლის მაისში სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქის, ილია მეორის ლოცვა-კურთხევით მეტეხს ახალი ჯვარი დაადგეს და წირვა-ლოცვა განაახლეს.
მეტეხის ტაძარი ყოვლადწმიდა ღვთისმშობლის შობის სახელობისაა.
კომენტარი ავტორი ოთარ მღებრიშვილი. — თებერვალი 13, 2007 @ 22:14 |
შავნაბადას მთის მონასტერი
თბილისის მახლობლად, ერთ მთაზე დაფუძვნებულია ულამაზესი მონასტერი წმინდა გიორგის სახელობისა, რომელსაც ხალხში „შავნაბადას“ მონასტერს უწოდებენ. მისი დაარსების ისტორია დიდ სასწაულთანაა დაკავშირებული.
იდგა 1795 წელი. აღა-მაჰმად-დანის შემოსევისას ქართლ-კახეთის მეფე ერეკლე II მცირერიცხოვან ქართველთა ლაშქართან ერთად თავგამოდებით იბრძოდა. მტრის მრავალრიცხოვნებით ძლეულმა ქართველებმა ქალაქი თბილისი დათმეს და მთებს შეეხიზნენ. მეფე ერეკლე და სამეფო ოჯახიც არაგვის ხეობაში გაემართა. აღმოსავლეთის ქვეყნებში სიმდიდრით ცნობილი ქალაქი თბილისი და მისი შემოგარენი მტერს საალაფოდ დარჩა. დამორჩილებულ ქვეყანას მტერი, როგორც წესი, რამოდენიმე კვირის მანძილზე ძარცვავდა ხოლმე. ომზე უფრო მეტად დამთრგუნველი თბილისისათვის მტრის ძარცვა-გლეჯვა აღმოჩნდა. რაც წასაღები იყო, ურმებზე აწყობდნენ, ცოცხლად გადარჩენილებს კი ატყვევებდნენ და სპარსეთში წასაყვანად ამზადებდნენ. სპარსელთა მოთარეშე არმია ბანაკში გვიან ღამით ბრუნდებოდა. ბანაკი მტკვრის მიმართულებით მარცხენა მხარეს, სოღანლუღის მიდამოებში, მაღლა მთაზე მდებარეობდა.
ნაძარცვით დაბრუნებულ ჯარს ყოველ ღამეს უჩვეულო განსაცდელი ატყდებოდა თავს: შუაღამისას მოსასვენებლად დაბინევებულ სპარსელთა ბანაკში ყიჟინით შემოიჭრებოდა შავნაბდიანი ცხენოსანი მხედარი, ბანაკს აყრიდა, მრავალს დახოცავდა, შიშით შეძრწუნებულებს მოულოდნელად დატოვებდა და გაუჩინარდებოდა. ასე მეორდებოდა თითმის ყოველ დღე. სპარსელებმა გადაწყვიტეს, ჩასაფრებოდნენ ღამის მხედარს და გასწორებოდნენ, მაგრამ შავნაბდიანი მხედრის შეპყრობა ან მოკვლა შეუძლებელი აღმოჩნდა. შეშინებულმა აღა-მაჰმად-ხანმა ჯარის სასწრაფოდ აყრა და საქართველოს დატოვება განიზრახა. საქართველოდან წასვლისას კი პირობა დადო, მომავალ წელს კვლავ შემოვესევი და ქვას ქვაზე არ დავტოვებო.
ქართველებმა იმ მთას, სადაც შავნაბდიანი მხედარი მტერს მიეჭრებოდა და არბევდა, შავნაბადას მთა უწოდა, ხოლო მთის წვერზე, ქართველთა შემწის, ზეციური მხედრის, წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესია ააგო. ზეციური მინიშნებით ეს მხედარი სწორედ დიდმოწამე გიორგი იყო, რომელსაც ჩვენი ქვეყანა არაერთხელ უხსნია დამპყრობელთა მძლავრობისაგან.
ერთი წლის შემდეგ აღა-მაჰმად-ხანმა მართლაც განიზრახა საქართველოს დასაპყრობად წამოსვლა, მაგრამ სალაშქროდ წამოსვლის წინა საღამოს საგულდაგულოდ დაცულ კარავში, სადაც ბუზიც კი ვერ შეფრინდებოდა, სპარსეთის მბრძანებელი, ყველასათვის გასაოცრად, მახვილით განგმირული იპოვეს. შავნაბადას მონასტერში კი, რომელიც წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიასთან 1992 წელს დაარსდა საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქის, უწმიდესისა და უნეტარესის ილია II ლოცვა-კურთხევით, ქართველები დღესაც გულმხურვალედ ავედრებენ უფალს მრავალ განსაცდელგამოვლილ ჩვენს ქვეყანას.
კომენტარი ავტორი soso lezhava — თებერვალი 13, 2007 @ 22:14 |
ახალი შუამთის ხახულის დედათა მონასტერი თელავის სიახლოვეს მდებარეობს, ცივგომბორის მთის ტყით შეფენილ კალთაზე. სახელწოდება მონასტერმა ადგილმდებარეობიდან მიიღო – მას სამი მხრიდან მთები აკრავს, თავად კი მთათაშუა ვაკეზეა აგებული.
მონასტერი დაფუძვნდა XVI საუკუნის 50-იან წლებში კახეთის მეფის ლევანის (1520-1574წწ.) და მისი მეუღლის თინათინის მიერ. დედოფალი თინათინი ამავე მონასტერში აღიკვეცა მონაზვნად და აქვეა დაკრძალული.
მონასტრის დაარსების შესახებ არსებობს გადმოცემა: ახლად ჯვარდაწერილ სამეფო წყვილს – მეფე ლევანსა და დედოფალ თინათინს იმ ადგილას შემოაღამდათ, სადაც ახლა შუამთის მონასტერია აგებული. მეფის ამალა გურიიდან მოასვენებდა ხატს, რომელიც დედოფალს განუშორებლად თან დაჰქონდა. ყოვლადწმიდა ღვთისმშობლის ხატი ღამისთევისას ერთი შინდის ხის ქვეშ დაუბრძანებიათ. მეორე დღეს, როდესაც გამგზავრება დააპირეს, ხატი ადგილიდან ვერ დაძრეს, სანამ დედოფალმა არ აღუთქვა ამ ადგილზე ეკლესიის აგება და ძველი შუამთიდან მონასტრის აქ გადმოტანა.
შუამთის მონასტერსა და მის მთავარ ტაძარს არც თინათინ დედოფლის შემდგომ მოჰკლებია ყურადღება: მონასტრის აგებიდან მცირე ხნის შემდეგ, XVI საუკუნის მიწურულს, დედოფლის ასულს თეკლა მონაზონს მონასტრის მთავარი ეკლესიისათვის მთავარანგელოზთა აკვდერი მიუშენებია და მისთვის შეწირულობაც უბოძებია; უფრო მოგვიანებით, მეფე თეიმურაზს 1637 წლის სიგელით მონასტრისთვის შეუწირავს ბაჟი იმ სავაჭრო ქარავანთაგან, რომლებიც გომბორის გზას გაივლიდნენ. ერთი საუკუნის შემდგომ ტაძარი მეფე ერეკლემ განაახლა.
ახალი შუამთის მონასტრის ერთ-ერთი უმთავრესი სალოცავი ხახულის ღვთისმშობლის ხატია; იგი დაბრძანებული ყოფილა ტაძრის კანკელის წინ, მარჯვენა მხარეს. ხატი ოქროთი და ძვირფასი ქვებით – იაგუნდით, ფირუზებით, ალმასებითა და მარგალიტებითაა მოჭედილი. დღეს ხახულის ღვთისმშობლის ხატი თბილისში, საქართველოს ხელოვნების სახელმწიფო მუზეუმის საგანძურშია დაცული.
თავისი ისტორიის მანძილზე ახალი შუამთის მონასტერი კახეთის ერთ-ერთ მნიშვნელოვან სასულიერო კერას წარმოადგენდა.
XIX საუკუნეში ახალი შუამთის მონასტერი, კახეთის სხვა სასულიერო კერათა მსგავსად, ქვეყნის ძნელბედობის თანაზიარი აღმოჩნდა – სამონასტრო ცხოვრება აქ თანდათან მინელდა. მისი ხელახალი აღორძინება ალავერდის ეპისკოპოსის, შემდგომში სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქის კირიონის სახელთანაა დაკავშირებული. სწორედ მისი ღვაწლით განახლდა მონასტერი 1899 წელს. მაგრამ განახლების პერიოდი ხანმოკლე აღმოჩნდა. საბჭოთა ხელისუფლების დროს მონასტერი დაიხურა და ბავშვთა სახლად გადაკეთდა. ახალ შუამთაში სამონასტრო ცხოვრება 1990 წელს აღდგა.
მონასტრის მთავარი ტაძარი ღვთისმშობლის შობის სახელობისაა. ეკლესია ჯვარ-გუმბათოვანი სტილისაა და აგურითაა ნაგები. ტაძარი აგებისთანავე მოუხატავთ. დღესდღეობით ფრესკები ნაწილობრივ დაზიანებულია. ძველი და ახალი აღთქმის სიუჟეტების გვერდზე გვხვდება სამეფო ოჯახის პორტრეტი, სადაც წარმოდგენილია მეფე ლევანი, დედოფალი თინათინი და მათი ძე.
მონასტრის ეზოს ჩრდილო-დასავლეთით აღმართული სამრეკვლო ტაძართან ერთად უნდა იყოს აშენებული.
როგორც ჩანს, მონასტერი ძალზედ მნივნელოვან სასულიერო კერას წარმოადგენდა. ამაზე მეტყველებს მეფე-დედოფალთა და დიდებულთა შეწირულობანი: ბარძიმები, კანდელები, ნაქარგობანი, საეკლესიო ჭურჭელი და მრავალი სხვა. აღსანიშნავია ისიც, რომ მონასტერს ჰქონია მდიდარი წიგნსაცავი.
XIX საუკუნეში მონასტრის მთავარი ტაძარი ჭავჭავაძეთა განსასვენებელს წარმოადგენდა. აქ დაუკრძალავთ პოეტი ალექსანდრე ჭავჭავაძე.
ახალი შუამთის დედათა მონასტრის ძირითად საქმიანობას წარმოადგენს ხატწერა, ხელსაქმე, მთარგმნელობითი საქმე, სამონატრო მეურნეობის მოვლა-პატრონობა.
ტაძრის დღესასწაულია 8/21 სექტემბერს – ღვთისმშობლის შობის დღეს, მეორე დღეს კი ეპისკოპოს კირიონის მიერ დაწესებულია დედოფალ თინათინის სულის მოსახსენიებელი მსახურება – წირვა-ლოცვა. ტრადიციულად, მონასტრის წინამძღვარია ეპარქიის მღვდელმთავარი, ამჟამად, ამბა ალავერდელი მიტროპოლიტი დავითი.
კომენტარი ავტორი ოთარ მღებრიშვილი. — თებერვალი 13, 2007 @ 22:14 |
შემოქმედის მონასტერი
შემოქმედის მონასტერი მდებარეობს გურიაში, ქ. ოზურგეთიდან 7-8 კმ-ზე, მდინარე ბჟუჟის მარცხენა ნაპირზე. მონასტერში არის ორი ტაძარი: ღვთაების ფერისცვალების სახელობისა (ბაზილიკის ტიპის) და ფერიცვალების ხატის გუმბათოვანი ეკლესია „ზარზმა“.
შემოქმედის ფერიცვალების ეკლესია შუა საუკუნეებში აიგო. თავადპირველად იგი ერთნავიანი ნაგებობა იყო, შემდეგ კი მიადგეს გრძივი კედლები და მიაშენეს სამხრეთისა და ჩრდილოეთის ნავები.
„ზარზმა“ აშენებულია XVI საუკუნეში. 1577 წელს სამცხე-საათაბაგოში თურქთა უზარმაზარი ლაშქარი შეიჭრა. დიდი საფრთხე დაემუქრა იქ არსებულ სიწმინდეებს. ქართველები იძულებულნი გახდნენ, მრავალი რელიკვია და, მათ შორის, ზარზმის სიწმინდეებიც მეზობელ გურიის სამთავროში გაეხიზნათ. ზარზმიდან გადმობრძანებული ფერიცვალების ხატის დასასვენებლად ვახტანგ I გურიელმა (მთავრობდა 1583-87წწ.) საგანგებოდ ააშენებინა ახალი ტაძარი, რომელსაც სახელი „ზარზმა“ ხატის ადრინდელი ადგილსამყოფელის გამო დაერქვა.
შემოქმედის ტაძარში მოხვდა ზარზმის ბევრი უძვირფასესი ნივთი. მათ შორის, 1008 წლის ვერცხლის ფირფიტა, რომელზეც გამოსახულია გარდამოხსნა, საფალავად დადება და მენელსაცხებლე დედანი. ასევე, XI საუკუნის ხატი, რომელიც ლაკლაკიძეთა ოჯახის საგანგებო დაკვეთით შესრულდა ზარზმის მონასტრისათვის. და რაც მთავარია, ფერიცვალების ხატი, რომელიც საქართველოში დღემდე შემორჩენილ ხატებს შორის უძველესია. ერთ-ერთი წარწერის მიხედვით, ხატი 778 წლით თარიღდება, თუმცა ხელოვნებათმცოდნეთა ვარაუდით, უფრო ძველია. ფერიცვალების ხატი ჭედურია და მორთულია მრავალფეროვანი ორნამენტებით.
შემოქმედის „ზარზმა“ ლამის მიდგმულია ღვთაების ტაძართან.
შემოქმედი შუა საუკუნეების ერთ-ერთი კულტურული და მწიგნობრული ცენტრი იყო. XV საუკუნიდან აქ გადმოვიდა საეპისკოპოსო კათედრა, ამიტომ დიდ ყურადღებას აქცევდნენ შემოქმედელი ეპისკოპოსები და გურიის მთავრები. ტაძრის შემკობა-განახლებას დიდი ღვაწლი დასდეს ეპისკოპოსებმა: მაქსიმე მაჭუტაძემ (გარდაიცვალა 1657წ.), მალაქია გურიელმა (1577-1639წწ.), იაკობ დუმბაძემ და ნიკოლოზ გურიელმა. მალაქია გურიელის დროს მთელი ტაძარი მოუხატავთ. მის მომდევნო ეპისკოპოს მაქსიმე მაჭუტაძესაც ჩაუტარებია სარესტავრაციო სამუშაოები, ტაძარი გაუფართოვებია და ახალი ფრესკებით შეუმკვია.
შემოქმედს მდიდარი წიგნთსაცავი ჰქონია. აქ მოღვაწეობდნენ კალიგრაფები და გადამწერთა მთელი დასი. ჩვენთვის ცნობილია მღვდელი საბა (XVIII ს.) და მისი თაბუნი (გუნდი), რომელთაც გადაუწერიათ შემოქმედისა და სოფელ გურიანთის ეკლესიის გულანები (საეკლესიო კრებულები). შემოქმედში საგადამწერლობო საქმიანობის აღორძინებას ხელს უწყობდა ეპისკოპოსი იაკობ დუმბაძე. იგი არა მარტო მატერიალურად ეხმარებოდა მონასტერს, არამედ თავადაც მონაწილეობდა სასულიერო წიგნების გადაწერაში. შემოქმედის „გულანი“ 1004 ფურცლისგან შედგება და ორ ფუტს იწონის. მასში მრავლადაა სხვადასხვა ფერის საღებავებით შესრულებული ნახატი, რომლებზეც წმინდანები არიან გამოსახულნი. „გულანი“ ლამაზი კალიგრაფიითაა დაწერილი. იგი გადაუწერიათ XVIII საუკუნის პირველ ნახევარში: ათანასე ქავუარაძეს, მთავარდიაკონ იოანეს, მდივანს იოანეს, მღვდლებს: საბა და იოსებ ტუსკიებს. „გულანს“ ერთ ადგილას საბა ტუსკიას მინაწერიც აქვს, რომელიც გვატყობინებს, რომ ამ წიგნზე 18 წელი უშრომიათ. დღესდღეობით „გულანი“ დაცულია კორნელი კეკელიძის სახელობის ხელნაწერთა ინსტიტუტში.
შემოქმედის მონასტერი არაერთხელ გაძარცვეს თურქებმა. მათ ლაშქრობებს შეეწირა მრავალი შესანიშნავი ნიმუში ქართული მწერლობისა. დააზიანეს თვით ტაძარიც, დაანგრიეს სამრეკლო, რომელიც მოგვიანებით (1833წ.) აღდგა. XIX საუკუნეში ოსმალთა თარეში შეწყდა, მაგრამ შემოქმედი მაინც ცუდ მდგომარეობაში აღმოჩნდა. საქართველოში რუსეთის დამკვიდრების შემდეგ რუსი ეგზარქოსების ძაცვა-გლეჯის პოლიტიკამ გურიასაც დაასვა დაღი. რამდენჯერმე გაიძარცვა შემოქმედის მონასტერი. აქედან წაღებული განძეულობა ჯერ რუსი კოლექციონერების ხელში მოხვდა, შემდეგ კი უცხოეთის მუზეუმებმა და კოლექციონერებმა დაისაკუთრეს. ტაძარში დარჩენილ ნივთებსაც არ დადგომიათ კარგი დღე. იმ პერიოდის პრესაში ხშირად აღინიშნებოდა შემოქმედის სავალალო მდგომარეობა. სახურავიდან ჩანოდიოდა წვიმის წყალი და ნადგურდებოდა უნიკალური ხელნაწერები. 1905 წელს ეკლესიის სახურავი შეაკეთეს, გამოცვალეს ტაძრის პერანგი. ამჟამად შემოქმედი კვლავ საეპისკოპოსო კათედრაა. 1995 წელს აღდგა შემოქმედის ეპარქია და იგი მთელ გურიას მოიცავს.
კომენტარი ავტორი soso lezhava — თებერვალი 13, 2007 @ 22:14 |
შავნაბადას მთის მონასტერი
თბილისის მახლობლად, ერთ მთაზე დაფუძვნებულია ულამაზესი მონასტერი წმინდა გიორგის სახელობისა, რომელსაც ხალხში „შავნაბადას“ მონასტერს უწოდებენ. მისი დაარსების ისტორია დიდ სასწაულთანაა დაკავშირებული.
იდგა 1795 წელი. აღა-მაჰმად-დანის შემოსევისას ქართლ-კახეთის მეფე ერეკლე II მცირერიცხოვან ქართველთა ლაშქართან ერთად თავგამოდებით იბრძოდა. მტრის მრავალრიცხოვნებით ძლეულმა ქართველებმა ქალაქი თბილისი დათმეს და მთებს შეეხიზნენ. მეფე ერეკლე და სამეფო ოჯახიც არაგვის ხეობაში გაემართა. აღმოსავლეთის ქვეყნებში სიმდიდრით ცნობილი ქალაქი თბილისი და მისი შემოგარენი მტერს საალაფოდ დარჩა. დამორჩილებულ ქვეყანას მტერი, როგორც წესი, რამოდენიმე კვირის მანძილზე ძარცვავდა ხოლმე. ომზე უფრო მეტად დამთრგუნველი თბილისისათვის მტრის ძარცვა-გლეჯვა აღმოჩნდა. რაც წასაღები იყო, ურმებზე აწყობდნენ, ცოცხლად გადარჩენილებს კი ატყვევებდნენ და სპარსეთში წასაყვანად ამზადებდნენ. სპარსელთა მოთარეშე არმია ბანაკში გვიან ღამით ბრუნდებოდა. ბანაკი მტკვრის მიმართულებით მარცხენა მხარეს, სოღანლუღის მიდამოებში, მაღლა მთაზე მდებარეობდა.
ნაძარცვით დაბრუნებულ ჯარს ყოველ ღამეს უჩვეულო განსაცდელი ატყდებოდა თავს: შუაღამისას მოსასვენებლად დაბინევებულ სპარსელთა ბანაკში ყიჟინით შემოიჭრებოდა შავნაბდიანი ცხენოსანი მხედარი, ბანაკს აყრიდა, მრავალს დახოცავდა, შიშით შეძრწუნებულებს მოულოდნელად დატოვებდა და გაუჩინარდებოდა. ასე მეორდებოდა თითმის ყოველ დღე. სპარსელებმა გადაწყვიტეს, ჩასაფრებოდნენ ღამის მხედარს და გასწორებოდნენ, მაგრამ შავნაბდიანი მხედრის შეპყრობა ან მოკვლა შეუძლებელი აღმოჩნდა. შეშინებულმა აღა-მაჰმად-ხანმა ჯარის სასწრაფოდ აყრა და საქართველოს დატოვება განიზრახა. საქართველოდან წასვლისას კი პირობა დადო, მომავალ წელს კვლავ შემოვესევი და ქვას ქვაზე არ დავტოვებო.
ქართველებმა იმ მთას, სადაც შავნაბდიანი მხედარი მტერს მიეჭრებოდა და არბევდა, შავნაბადას მთა უწოდა, ხოლო მთის წვერზე, ქართველთა შემწის, ზეციური მხედრის, წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესია ააგო. ზეციური მინიშნებით ეს მხედარი სწორედ დიდმოწამე გიორგი იყო, რომელსაც ჩვენი ქვეყანა არაერთხელ უხსნია დამპყრობელთა მძლავრობისაგან.
ერთი წლის შემდეგ აღა-მაჰმად-ხანმა მართლაც განიზრახა საქართველოს დასაპყრობად წამოსვლა, მაგრამ სალაშქროდ წამოსვლის წინა საღამოს საგულდაგულოდ დაცულ კარავში, სადაც ბუზიც კი ვერ შეფრინდებოდა, სპარსეთის მბრძანებელი, ყველასათვის გასაოცრად, მახვილით განგმირული იპოვეს. შავნაბადას მონასტერში კი, რომელიც წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიასთან 1992 წელს დაარსდა საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქის, უწმიდესისა და უნეტარესის ილია II ლოცვა-კურთხევით, ქართველები დღესაც გულმხურვალედ ავედრებენ უფალს მრავალ განსაცდელგამოვლილ ჩვენს ქვეყანას.
გამოყენებული ლიტერატურა:
ჟურნალ „დედაეკლესიის“ დამატება
საბავშვო ჟურნალი „ცისარტყელა“, ¹1
კომენტარი ავტორი ოთარ მღებრიშვილი. — თებერვალი 13, 2007 @ 22:14 |
ბეთანია
თბილისის სამხრეთ-დასავლეთით, ოციოდ კილომეტრზე მდებარეობს ბეთანიის ყოვლადწმიდა ღვთისმშობლის შობის სახელობის მონასტერი. „ბეთანია“ ებრაული სიტყვაა და ქართულად „სიგლახაკის სახლს“ ნიშნავს.
მონასტრის დაარსებასთან დაკავშირებით ასეთი გადმოცემა არსებობს: თავდაპირველად მონასტრის აგება მდინარის მეორე მხარეს, მაღალ მთაზე ჰქონიათ განზრახული. იმ მწვერვალზე მშენებლებს ქვებიც აუზიდავთ, მაგრამ მეორე დღეს ის ქვები იქ აღარ დახვედრიათ. დაუწყიათ ძებნა და ბოლოს საკმაოდ ქვემოთ, მთის ძირში უპოვიათ მინდორზე ერთად დაწყობილი. გულისხმაჰყვეს, რომ ეს ღვთის განგებით მოხდა და მონასტერი უფლისაგან მინიშნებულ ადგილას ააშენეს.
მონასტერი უკვე არსებობდა XI საუკუნეში. ბეთანიას ორბელთა გვარი მეურვეობდა. აქ იყო მათი საგვარეულო საძვალეც. ბეთანიის ღვთისმშობლის შობის ტაძარი, სავარაუდოდ, XII საუკუნეში უნდა აგებულიყო იმ ადგილას, სადაც უწინ X-XI სს-ის პატარა აგურის ეკლესია იდგა. ტაძრის სამხრეთ კედელზე გამოსახულია ქტიტორის პორტრეტი ბერის სამოსითა და ტაძრის მოდელით ხელში. მის ზემოთ მოთავსებული წარწერა გვამცნობს: „დიდი სუმბატ მანდატურთუხუცესი და ამირსპასალარი“.
მთავარი ტაძრის გვერდით დგას წმიდა გიორგის სახელობის მცირე ზომის ეკლესია, რომელიც იოანე ორბელის მეუღლეს – რუსუდანს აუგია 1196 წელს. XIII საუკუნიდან კი ბეთანიის მონასტერი სამეფო კუთვნილებას წარმოადგენდა.
მთავარი ტაძარი ჯვარ-გუმბათოვანი ნაგებობაა, გუმბათის სიმაღლე 27 მეტრია. ტაძრის მოხატულობა სანახევროდაა შემორჩენილი. ადგილ-ადგილ, შემორჩენილია ძველ ოსტატთა ავტოგრაფები.
მთავარი ტაძრის ჩრდილოეთ კედელზე გიორგი III, თამარისა და ლაშა-გიორგის პორტრეტებია გამოსახული. გადმოცემით, თამარ მეფე ზაფხულობით ხშირად ჩადიოდა ბეთანიაში, რათა დაესვენა, განმარტოებულიყო და ელოცა.
თავის დროზე ბეთანიის მონასტერი მდიდრულად იყო შემკული და გამოირჩეოდა თავისი მშვენიერებით. მაგრამ შემდგომ საუკუნეებში იგი მრავალჯერ დანგრეულა და აღდგენილა, ზოგჯერ დიდი ხნით დავიწყებასაც მისცემია. ამ პერიოდში ტაძარი სულ გავერანებულა: გუმბათი ჩამოქცეულა, ჩამონგრეულა თითქმის ყველა თაღი, კედლის მოხატულობაც ძლიერ დაზიანებულა. და მხოლოდ 1851 წელს აღმოაჩინეს ეს დაკარგული ადგილი, როცა აქ მხატვარი გ. გაგარინი მოვიდა, ტაძარი ქვათა გროვისაგან გაათავისუფლა და თამარ მეფის ფრესკაც გამოაჩინა.
XIX საუკუნის ბოლოს ბეთანიაში კვლავ მოვიდნენ ბერები და დანგრეულის აღდგენას შეუდგენენ. მათ გადახურეს ტაძარი, შეღებეს სახურავი და საცხოვრებელი სახლის შენება დაიწყეს. მონასტრის პირველი აღმდგენელი იყო მღვდელ-მონაზონი სპირიდონი (კეთილაძე). ბეთანიაში იგი ქვათახევის მონასტრიდან გადმოვიდა, ადრე კი ათონის მთაზე მოღვაწეობდა. ბეთანიაში მამა სპირიდონი თავიდან სულ მარტო ცხოვრობდა. სავანის განახლებაში მას ადგილობრივი მოსახლეობა ეხმარებოდა. იმ ხანებში მონასტერში მივიდა თოთხმეტი წლის გლეხის ბიჭი – ვასილ მაისურაძე, შემდგომში ბეთანიის წინამძღვარი არქიმანდრიტი იოანე.
ბეთანიამ თანდათან დაიბრუნა მონასტრის სახე: აშენდა ბერთა სენაკები, აღდგა წმიდა გიორგის სახელობის ტაძარი, აღმოჩენილ იქნა ანკარა წყარო, გასუფთავდა მიმდებარე ტერიტორია.
1920 წლიდან მონასტრის წინამძღვარი გახდა მამა იოანე, ცოტა მოგვიანებით აქ ჩამოვიდა მეორე ბერი – მამა გიორგი (მხეიძე). მათ უმძიმეს პერიოდში – კომუნისტური რეჟიმის დროს მოუწიათ მოღვაწეობა; და მიუხედავად იმისა, რომ მრავალი განსაცდელი ნახეს, სიცოცხლის ბოლომდე არ მიუტოვებიათ სავანე. თავიდან თავს იმით ირჩენდნენ, რომ გლეხებს ეხმარებოდნენ მოსავლის აღებაში, შემდეგ თავადაც ააწყვეს მეურნეობა, იწყეს ხორბლისა და სიმინდის მოყვანა, გაიჩინეს ფუტკარი, საქონელი, მოაწყვეს წისქვილი. თუმცა, მიუხედავად მათი ბერული მოღვაწეობისა, მონასტერი მოქმედად არ ითვლებოდა. ხელისუფლებისათვის ბეთანია მხოლოდ „კულტურის ძეგლს“ წარმოადგენდა, ბერები კი ამ ძეგლის დარაჯებს. მათ, როგორც ძეგლის მცველებს, ხელფასებიც კი დაუნიშნეს. მაგრამ სინამდვილეში იქ ყველაფერი ისე იყო, როგორც მონასტერს შეეფერებოდა: ტაძარში ხატები ესვენა, აღესრულებოდა წირვა-ლოცვები, ნათლობები, ჯვრისწერები, ბერებიც საბერო ტანისამოსში იყვნენ შემოსილნი.
მამა გიორგისა და მამა იოანეს გარდაცვალების შემდეგ ბეთანია დროებით დაცარიელდა. 1978 წელს კი უწმიდესმა და უნეტარესმა ილია მეორემ ხელისუფლებისაგან გამოითხოვა ნებართვა, რომ ბეთანიაში აღდგენილიყო მონასტერი. იმ დროში ხელისუფლების თანხმობა მართლაც სასწაულის ტოლფასი იყო. ბეთანიაში ორი ბერი გაიგზავნა და იქ კვლავ გაცოცხლდა სულიერი ცხოვრება. ბეთანიის მონასტერი დღესაც ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი მონასტერია საქართველოს მონასტრებს შორის.
გამოყენებული ლიტერატურა:
„ბეთანია – სახლი სიგლახაკისა“
კომენტარი ავტორი keti dochia — თებერვალი 13, 2007 @ 22:14 |
მარტყოფი ერთ-ერთი უდიდესი და უძველესი სოფელია საქართველოში, დასახლებულია I-II საუკუნეებიდან, მდებარეობს თბილისის აღმოსავლეთით, 25 კმ-ზე. როგორც ზეპირი გადმოცემა და საისტორიო წყაროები გვამცნობენ, მარტყოფს ადრე (მეექვსე საუკუნემდე) აკრიანი, ანუ ქვიანი ადგილი ერქვა. VI საუკუნის პირველ ნახევარში, როცა საქართველოში ცამეტი ასურელი მამა ჩამოვიდა იოანე ზედაზნელის წინამძღოლობით, იოანეს ერთ-ერთი უსაყვარლესი მოწაფე მამა ანტონი აკრიანში დამკვიდრდა. მანამდე კი, როგორც „ღმრთაების გუჯარში“ ვკითხულობთ, აქ, „აკრიანის მთებში“ მეფე ვახტანგ გორგასალს დაუარსებია მონასტერი და ეპისკოპოსიც განუწესებია. ანტონ მარტყოფელის სამონასტრო კომპლექსში, რომელიც მდებარეობს სოფლის ჩრდილო-დასავლეთით, ტყით დაფარულ მთებში, რამდენიმე ეკლესიაა: ღვთაებისა, ღვთისმშობლისა, წმინდა გიორგისა, მამა ანტონისა; აქვე, მაღალ მთაზე აღმართულია მამა ანტონის სვეტიც, რომელსაც ხალხი „მამა ანტონის კოშკს“ უწოდებს. აქედან მოჩანს თბილისი და მისი შემოგარენი, ლამის მთელი გარეკახეთიც. ამ სვეტზე, გადმოცემის მიხედვით, ბოლო თხუთმეტი წელი გაუტარებია მამა ანტონს ლოცვაში.
საერთოდ, მარტყოფში ორმოცამდე ეკლესია-საყდარია შემორჩენილი, რომელთაგან ოთხში კარგა ხანია აღდგენილია ღვთისმსახურება: მარტყოფის სამონასტრო კომპლექსში უკვე რამდენიმე წელია ბერ-მონაზვნები დამკვიდრდნენ და ლოცვას აღავლენენ. სოფელში კი სამი ეკლესია მოქმედებს: ღვთაებისა, მთავარანგელოზისა და წმინდა გიორგისა, რომელიც 1994 წლის 23 ნოემბერს გაიხსნა ივერიის ღვთისმშობლის დედათა მონასტრის ეზოში.
წმინდა ანტონ მარტყოფელის სვეტი
როგორც ვთქვით, მარტყოფს მეექვსე საუკუნემდე „აკრიანი“ რქმევია. მეექვსე საუკუნეში კი მადლიერ მოსახლეობას მისთვის თავისი წმინდანის სახელი მარტომყოფელი უწოდებია. დროთა ვითარებაში ეს სახელწოდება გამარტივებულა, მოგვანო საუკუნეების საისტორიო წყაროებში სოფელს მარტომყოფი ეწოდება. XV საუკუნიდან კი უკვე დღევანდელი ფორმით გვხვდება.
მარტყოფი რუსთავის ეპარქიაში შედიოდა. 1265 წელს, როცა მონღოლთა ურდოებმა ძირფესვიანად დაანგრიეს ქალაქი რუსთავი, საეპისკოპოსო კათედრა მარტყოფში, ღვთაების მონასტერში გადავიდა. როგორც საისტორიო წყაროები გვამცნობენ, 1395 წელს ამ მონასტრის კედლებთან ქართველები მედგრად შეებნენ თემურ ლენგის ურდოებს. გააფთრებულ ბრძოლაში დაიღუპა ეპისკოპოსი გიორგი რუსთველი, რომელმაც ვერ მოასწრო თქმა, თუ სად გადამალა საეკლესიო განძი. ბერ-მონაზვნებმა განძი ბევრი ეძიეს, მაგრამ ვერსად იპოვეს. ამ განძთან ერთად დაიკარგა (გაუჩინარდა) მაცხოვრის ხელთუქმნელი ხატი, რომელიც 545 წელს მამა ანტონმა მხრით ჩამოიტანა ქალაქ ედესიდან.
მარტყოფის მიწა-წყალზე მრავალი სისხლის კალოც გალეწილა და მტერსაც მრავალჯერ წაუტეხია კისერი. XVII საუკუნის პირველ მეოთხედში, როცა პირსისხლიანმა შაჰ-აბასმა ქართლ-კახეთის აყრა და სპარსეთში გადასახლება გადაწყვიტა, სწორედ აქ, მარტყოფის ველზე ქართველობამ სასტიკად დაამარცხა შაჰის მანამდე უძლეველი არმია. ამ გამარჯვებით საქართველო კიდევ ერთხელ გადარჩა ფიზიკურ განადგურებას. სპარსელთა უძლეველობასაც საფუძველი შეერყა და მათ მიერ დაპყრობილი ქვეყნები ზედიზედ აჯანყდნენ. ეს მარცხი სპარსეთის სამეფო კარს არასოდეს დავიწყებია. სწორედ ამიტომ 1747 წელს თბილისში მყოფმა ნადირ-შაჰმა მარტყოფის ნახვა ისურვა. ცნობისმოყვარეობამ კი არ აიძულა მრისხანე მბრძანებელი, – წერს მაშინდელი მემატიანე, – არამედ უნდოდა თავისი თვალით ენახა ის ხალხი და ის ადგილი, სადაც ყველაზე უწინ აფრიალდებოდა ხოლმე თავისუფლების დროშაო. მოგზაურობით კმაყოფილმა შაჰმა ორასი თუმანი და ორასი აღმოსავლური თვალი შესწირა მარტყოფის მონასტერს.
1752 წელს ლეკთა თარეშისაგან შეწუხებული იოანე რუსთველი თავისი კრებულით (71 ბერთან ერთად) სოფელში ჩამოვიდა, სადაც ლეკები ვერ ბედავდნენ თავდასხმას. როგორც ჩანს, მარტყოფში მაშინ არ აღმოჩნდა ისეთი ტაძარი, სადაც ამდენი სასულიერო პირი დაბინავდებოდა. მათ დიდხანს მოუხდათ მიწურებში ცხოვრება. მარტყოფის ეკლესიის ამბავი რომ გამოიკითხა ეგვიპტის ხელმწიფემ იბრეიმ ბეგმა (შინჯიკაშვილმა, წარმოშობით მარტყოფელმა), თავის ძმასა და სიძეს ფული გამოატანა ახალი ტაძრის ასაგებად. სოფლის შუაგულში, პატარა მდინარეების – ალიხევისა და ტევალის – შესაყართან ღვთაების სახელზე ააგეს დიდებული ტაძარი, რომელიც 1810 წელს აკურთხა სტეფანე რუსთველმა. სამწუხაროდ, ეს ეპისკოპოსი აღმოჩნდა უკანასკნელი რუსთველი (იგი გარდაიცვალა 1839 წელს, დაკრძალულია ამავე ეკლესიაში), ვინაიდან რუსეთის სინოდმა დამოუკიდებლობა წაართვა ქართულ ეკლესიას და გააუქმა საეპისკოპოსო ცენტრებიც.
ღვთაების დიდებული ტაძარი 40-იანი წლების დასაწყისში კომუნისტებმა დაანგრიეს, სამონასტრო კომპლექსი კი, თუმც არ დაუნგრევიათ, მრავალჯერ შებილწეს. ჯერ საქნავთის კანტორა და მაღაზიები გახსნეს ეკლესიებში, შემდეგ უპატრონო ბავშვთა სკოლა მოათავსეს, მთავარი ტაძარი ფქვილის საწყობად აქციეს, მერე 31-ე ქარხნის დასასვენებელ სახლად, ბოლოს კი ფინანსთა სამინისტროს დაუქვემდებარეს.
ღვთაების მონასტერში მსახურება აღსდგა 1989 წელს სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქის ილია მეორის ლოცვა-კურთხევით. „ხელთუქმნელი ხატის“ ტაძარში დასვენებულია ანტონ მარტყოფელის წმინდა ნაწილები.
გამოყენებული ლიტერატურა:
უშანგ სახლთხუციშვილი „მარტყოფი“
საბავშვო ალმანახი „ციცინათელა“ №6, 1996
ი. გუნია „საქართველოს მონასტრები“
კომენტარი ავტორი ოთარ მღებრიშვილი. — თებერვალი 13, 2007 @ 22:14 |
ციხისძირი (პეტრა)
ეგრისის (ლაზიკის) ციხეთა შორის გამოირჩევა შავი ზღვის სანაპიროზე განლაგებული სიმაგრეები. მათგან განსაკუთრებული მნიშვნელობის იყო ციხისძირი. ის ქობულეთის რაიონში მდებარეობს.
ვარაუდობენ, რომ ძვ.წ. II საუკუნეში ციხისძირის მიდამოებში პატარა ქალაქი იყო გაშენებული, ციხე კი VI საუკუნეში ააშენა იოანე სტრატეგოსმა. პეტრა ამ ციხესიმაგრის ბერძნული სახელწოდებაა. ქართულ წყაროებში ქაჯეთის ციხედაც იწოდება. ვარაუდობენ, რომ „ვეფხისტყაოსანში“ სწორედ ამ ციხეზეა საუბარი.
ციხისძირის შესახებ ქართული მატიანეები ბევრს არაფერს გვეუბნება. მას ბიზანტიელები იხსენიებენ, როცა ეგრისის დასაპყრობად წარმოებულ ბიზანტია-სპარსეთის ომებზე საუბრობენ.
ბიზანტიელი ისტორიკოსი პროკოპი კესარიელი ერთ-ერთი ბრძოლის აღწერისას ამბობს: „პეტრა ზღვისპირა ქალაქია კოლხეთში. ის უმნიშვნელო იყო წინათ, ხოლო იუსტინე მეფემ გარეზღუდისა და სხვა მინაშენების საშუალებით გაამაგრა და ყოველმხრივ გაამშვენიერა კიდეც“.
ბოლო ათწლეულებში ჩატარებულმა არქეოლოგიურმა კვლევებმა ციხის ეზოში გამოავლინა დიდი ზომის სამნავიანი ბაზილიკისა და აბანოს ნანგრევი. აქ ეკლესიის არსებობა ადასტურებს ცნობას, რომ ლაზიკის ოთხი საეპისკოპოსოდან ერთ-ერთი პეტრაში მდებაორებდა. ციხე მთლიანად მეგრულ-ლაზური სტილისაა. დიდი ციხე ორ გორაზეა გაშენებული, რომელთაც გადამღობი ორმაგი კედელი აერთიანებს, გალავანში ოთხკუთხა და მრგვალი კოშკებია ჩატანებული. ციხეში შესასვლელი ჭიშკარი სამხრეთითაა დატანებული.
კომენტარი ავტორი soso lezhava — თებერვალი 13, 2007 @ 22:14 |
შიომღვიმის მონასტერი
შიომღვიმის მონასტერი მდებარეობს მტკვრის მარცხენა სანაპიროზე, სარკინეს (ახალტბის) ქედის სამხრეთ კალთაზე. მონასტერი დაარსებულია VI საუკუნის შუახანებში, სირიიდან მოსული ბერის შიოს მიერ, რომელმაც სიცოცხლის ბოლო ორი წელი მონასტრის შუა ნაწილში მდებარე ბნელ მღვიმეში გაატარა და იქვე დაიკრძალა.
სამონასტრო კომპლექსის უძველესი ნაგებობაა ჯერ კიდევ წმიდა შიოს სიცოცხლეში, 560-70-იან წლებში აშენებული წმიდა იოანე ნათლისმცემლის ეკლესია, რომლის ქვედა ნაწილი საგანგებოდ გაკაფულ კლდეში არის ამოყვანილი. ეკლესია „თავისუფალი ჯვრის“ ტიპისაა. ნაგებია ნატეხი ქვით.
1010-1033 წლებში კათალიკოსმა მელქისედეკ I ეკლესიაში გააკეთებინა კანკელი, რომელიც შედგება ოთხი მოჩუქურთმებული ფილისაგან, რომელზედაც რელიეფური გამოსახულებებია – ძველი აღთქმის სქემა, ჯვარცმა, წმიდა სიმეონ მესვეტე და მართა, წმიდა შიოსა და ევაგრეს შეხვედრა (მცხეთელი დიდებული, რომელიც წმიდა შიომ ბერად აღკვეცა). ეს რელიეფები შუა საუკუნეების ქართული სკულპტურის საუკეთესო ნიმუშთა რიცხვს განეკუთვნება (ინახება ხელოვნების მუზეუმში).
XI ს-ის ბოლოს წმიდა შიოს მღვიმის თავზე, ნათლისმცემლის ეკლესიის დასავლეთით, აშენდა გრძელი უაფსიდო ეგვტერი. მღვიმე, რომლის ცენტრშიც არის წმიდა შიოს საფლავი, 11 მეტრის სიღრმისაა. იგი ზემოთკენ ჭასავით ვიწროვდება და იხსნება ეგვტერის დასავლეთ ნაწილში გაკეთებული ხვრელით. ჩრდილოეთიდან ეგვტერს აქვს სტოა-კარიბჭე, რომლის ჩრდილოეთით 1420-30-იან წლებში თაყა ზედგენიძემ ააშენა პატარა ეგვტერი საგვარეული საძვალედ. 1733 წელს გივი ამილახვარმა აღადგინა მღვიმეზე დაშენებული ეგვტერი და დააკავშირა იგი ეკლესიის დასავლეთ მკლავთან. აგრეთვე ააშენა სამრეკლო თაყა ზედგენიძის ეგვტერის დასავლეთით. XIX ს-ში კარიბჭეს სამხრეთიდან მიუშენდა პატარა მართკუთხა სათავსი. 1890-იან წლებში ეკლესიისა და მინაშენების სახურავები განაახლა წმიდა ეპისკოპოსმა ალექსანდრე ოქროპირიძემ.
ნათლისმცემლის ეკლესიის ჩრდილოეთით ღმრთისმშობლის მიძინების დიდი ტაძარია. ის 1103-23 წლებში ააშენა მეფე დავით აღმაშენებელმა, რომელიც განსაკუთრებით ზრუნავდა შიომღვიმის მონასტერზე და დიდძალი ქონებაც შესწირა მას. ტაძარი მთლიანად აგურით არის ნაშენი. თავიდან ის „ჩახაზული ჯვრის“ ტიპის გუმბათიანი ნაგებობა იყო. 1614-16 წლებს შორის, ირანელთა მიერ მონასტრის დარბევისას, ღმრთისმშობლის ეკლესია დაინგრა. 1678 წელს ის განაახლა გივი იოთამის ძე ამილახვარმა. შენობა აღადგინეს, როგორც სამნავიანი ბაზილიკა. 1722-26 წლებში ეკლესია კვლავ დაზიანდა ლეკების შემოსევების შედეგად. 1730-33 წლებში ხელახლა შეაკეთა გივი ანდუყაფარის ძე ამილახვარმა. 1890-იან წლებში ეკლესია განაახლა წმიდა ეპისკოპოსმა ალექსანდრე ოქროპირიძემ.
იოანე ნათლისმცემლისა და ღმრთისმშობლის მიძინების ეკლესიები 1901 და 1903 წლებში მოხატა რუსმა მხატვარმა ნ. ანდრეევმა, ლეონიდე ეპისკოპოსის დაკვეთით. მხატვრობა ილუზორულ-აკადემიური ყაიდისაა.
წყარო
ნათლისმცემლის ეკლესიის სამხრეთით, დგას მონასტრის სატრაპეზო, რომლის ძველი ნაწილი XII საუკუნეს განეკუთვნება. 1730-იან წლებში სატრაპეზოს ჩაუტარდა სარესტავრაციო სამუშაოები. ჩრდილოეთით სატრაპეზო უკავშირდება აფსიდიან სამლოცველოს, რომლიდანაც ბნელი დერეფანი მიდის წმიდა შიოს მღვიმისკენ.
მონასტრის ჩრდილოეთით სარკინეს (ახალტბის) ქედის შვეულ კალთებზე ასზე მეტი გამოქვაბულია, რომლებსაც ბერები ადრეული შუა საუკუნეებიდან საცხოვრებლად იყენებდნენ.
მონასტრის შემოსასვლელი კარიბჭის მარჯვნივ არის წყარო („ცრემლის წყარო“), რომელიც იხსენიება წმიდა შიოს ცხოვრებაში. წყაროდან 300-იოდე მეტრის დაშორებით, კონცხზე დგას პატარა სამლოცველო, რომელიც დაშენებულია წმიდა შიოს პირველი საცხოვრებელი გამოქვაბულის ნაშთზე. შენობა თითქმის მთლიანად ხელახლა არის აგებული XIX საუკუნეში. მონასტრიდან ერთი კილომეტრის დაშორებით სამხრეთ-აღმოსავლეთით, მთის წვერზე დგას XII საუკუნეში აშენებული ჯვრის ამაღლების ეკლესია. შენობა აგურისაა, დარბაზული ტიპის. XVII საუკუნეში ეკლესიაზე მიშენდა ორსართულიანი სამრეკლო, რომლის პირველი სართული კარიბჭის ფუნქციებს ასრულებს.
ეკლესია რამდენჯერმე მოიხატა. დღეისათვის არსებული მხატვრობა XII საუკუნის ხანას განეკუთვნება. იგი უძველესია შიომღვიმის მონასტერში შემორჩენილ მოხატულობათა შორის.
გამოყენებული წყარო:
ირაკლი გუნია „მცხეთა-თბილისის ეპარქიის ტაძრები“
თბილისი, 2002 წ.
კომენტარი ავტორი keti dochia — თებერვალი 13, 2007 @ 22:14 |
შემოქმედის მონასტერი მდებარეობს გურიაში, ქ. ოზურგეთიდან 7-8 კმ-ზე, მდინარე ბჟუჟის მარცხენა ნაპირზე. მონასტერში არის ორი ტაძარი: ღვთაების ფერისცვალების სახელობისა (ბაზილიკის ტიპის) და ფერიცვალების ხატის გუმბათოვანი ეკლესია „ზარზმა“.
შემოქმედის ფერიცვალების ეკლესია შუა საუკუნეებში აიგო. თავადპირველად იგი ერთნავიანი ნაგებობა იყო, შემდეგ კი მიადგეს გრძივი კედლები და მიაშენეს სამხრეთისა და ჩრდილოეთის ნავები.
„ზარზმა“ აშენებულია XVI საუკუნეში. 1577 წელს სამცხე-საათაბაგოში თურქთა უზარმაზარი ლაშქარი შეიჭრა. დიდი საფრთხე დაემუქრა იქ არსებულ სიწმინდეებს. ქართველები იძულებულნი გახდნენ, მრავალი რელიკვია და, მათ შორის, ზარზმის სიწმინდეებიც მეზობელ გურიის სამთავროში გაეხიზნათ. ზარზმიდან გადმობრძანებული ფერიცვალების ხატის დასასვენებლად ვახტანგ I გურიელმა (მთავრობდა 1583-87წწ.) საგანგებოდ ააშენებინა ახალი ტაძარი, რომელსაც სახელი „ზარზმა“ ხატის ადრინდელი ადგილსამყოფელის გამო დაერქვა.
შემოქმედის ტაძარში მოხვდა ზარზმის ბევრი უძვირფასესი ნივთი. მათ შორის, 1008 წლის ვერცხლის ფირფიტა, რომელზეც გამოსახულია გარდამოხსნა, საფალავად დადება და მენელსაცხებლე დედანი. ასევე, XI საუკუნის ხატი, რომელიც ლაკლაკიძეთა ოჯახის საგანგებო დაკვეთით შესრულდა ზარზმის მონასტრისათვის. და რაც მთავარია, ფერიცვალების ხატი, რომელიც საქართველოში დღემდე შემორჩენილ ხატებს შორის უძველესია. ერთ-ერთი წარწერის მიხედვით, ხატი 778 წლით თარიღდება, თუმცა ხელოვნებათმცოდნეთა ვარაუდით, უფრო ძველია. ფერიცვალების ხატი ჭედურია და მორთულია მრავალფეროვანი ორნამენტებით.
შემოქმედის „ზარზმა“ ლამის მიდგმულია ღვთაების ტაძართან.
შემოქმედი შუა საუკუნეების ერთ-ერთი კულტურული და მწიგნობრული ცენტრი იყო. XV საუკუნიდან აქ გადმოვიდა საეპისკოპოსო კათედრა, ამიტომ დიდ ყურადღებას აქცევდნენ შემოქმედელი ეპისკოპოსები და გურიის მთავრები. ტაძრის შემკობა-განახლებას დიდი ღვაწლი დასდეს ეპისკოპოსებმა: მაქსიმე მაჭუტაძემ (გარდაიცვალა 1657წ.), მალაქია გურიელმა (1577-1639წწ.), იაკობ დუმბაძემ და ნიკოლოზ გურიელმა. მალაქია გურიელის დროს მთელი ტაძარი მოუხატავთ. მის მომდევნო ეპისკოპოს მაქსიმე მაჭუტაძესაც ჩაუტარებია სარესტავრაციო სამუშაოები, ტაძარი გაუფართოვებია და ახალი ფრესკებით შეუმკვია.
შემოქმედს მდიდარი წიგნთსაცავი ჰქონია. აქ მოღვაწეობდნენ კალიგრაფები და გადამწერთა მთელი დასი. ჩვენთვის ცნობილია მღვდელი საბა (XVIII ს.) და მისი თაბუნი (გუნდი), რომელთაც გადაუწერიათ შემოქმედისა და სოფელ გურიანთის ეკლესიის გულანები (საეკლესიო კრებულები). შემოქმედში საგადამწერლობო საქმიანობის აღორძინებას ხელს უწყობდა ეპისკოპოსი იაკობ დუმბაძე. იგი არა მარტო მატერიალურად ეხმარებოდა მონასტერს, არამედ თავადაც მონაწილეობდა სასულიერო წიგნების გადაწერაში. შემოქმედის „გულანი“ 1004 ფურცლისგან შედგება და ორ ფუტს იწონის. მასში მრავლადაა სხვადასხვა ფერის საღებავებით შესრულებული ნახატი, რომლებზეც წმინდანები არიან გამოსახულნი. „გულანი“ ლამაზი კალიგრაფიითაა დაწერილი. იგი გადაუწერიათ XVIII საუკუნის პირველ ნახევარში: ათანასე ქავუარაძეს, მთავარდიაკონ იოანეს, მდივანს იოანეს, მღვდლებს: საბა და იოსებ ტუსკიებს. „გულანს“ ერთ ადგილას საბა ტუსკიას მინაწერიც აქვს, რომელიც გვატყობინებს, რომ ამ წიგნზე 18 წელი უშრომიათ. დღესდღეობით „გულანი“ დაცულია კორნელი კეკელიძის სახელობის ხელნაწერთა ინსტიტუტში.
შემოქმედის მონასტერი არაერთხელ გაძარცვეს თურქებმა. მათ ლაშქრობებს შეეწირა მრავალი შესანიშნავი ნიმუში ქართული მწერლობისა. დააზიანეს თვით ტაძარიც, დაანგრიეს სამრეკლო, რომელიც მოგვიანებით (1833წ.) აღდგა. XIX საუკუნეში ოსმალთა თარეში შეწყდა, მაგრამ შემოქმედი მაინც ცუდ მდგომარეობაში აღმოჩნდა. საქართველოში რუსეთის დამკვიდრების შემდეგ რუსი ეგზარქოსების ძაცვა-გლეჯის პოლიტიკამ გურიასაც დაასვა დაღი. რამდენჯერმე გაიძარცვა შემოქმედის მონასტერი. აქედან წაღებული განძეულობა ჯერ რუსი კოლექციონერების ხელში მოხვდა, შემდეგ კი უცხოეთის მუზეუმებმა და კოლექციონერებმა დაისაკუთრეს. ტაძარში დარჩენილ ნივთებსაც არ დადგომიათ კარგი დღე. იმ პერიოდის პრესაში ხშირად აღინიშნებოდა შემოქმედის სავალალო მდგომარეობა. სახურავიდან ჩანოდიოდა წვიმის წყალი და ნადგურდებოდა უნიკალური ხელნაწერები. 1905 წელს ეკლესიის სახურავი შეაკეთეს, გამოცვალეს ტაძრის პერანგი. ამჟამად შემოქმედი კვლავ საეპისკოპოსო კათედრაა. 1995 წელს აღდგა შემოქმედის ეპარქია და იგი მთელ გურიას მოიცავს.
კომენტარი ავტორი ოთარ მღებრიშვილი. — თებერვალი 13, 2007 @ 22:14 |
ლეგენდა მოგვითხრობს:
ერთხელ, როცა პატარა გოგონა იყო, ბიძამისმა თამარი დღევანდელი ვარძიის ალაგას წაიყვანა, იქვე კლდეებთან გაუშვა, თვითონ კი ნადირობას მიეტანა. ნადირობიდან მობრუნებულმა, თამარი იქ ვეღარ იპოვა; მას შეეშინდა, ბავშვი ამ კლდეებში ხომ არსად გადავარდაო, და ძახილი დაიწყო, გოგო, თამარ, სადა ხარო? თამარი კი თამაშ-თამაშ კლდეებს ზემოთ მოქცეოდა, ბიძამისის ხმა რომ გაიგონა, უპასუხა: „აქა ვარ, ძია!“ ამბობენ, ამ ადგილს სწორედ ამიტომ ეწოდაო ვარძია.
ცოტა მოგვიანებით, გიორგი მესამემ განიზრახა ამ მიდამოებში კლდეში ქალაქი გამოეკვეთა. გეგმა შეადგინეს და პირველი „სახლებიც“ გამოკვეთეს, მაგრამ გიორგი გარდაიცვალა. თამარმა გეგმა ცოტათი შეაცვლევინა და ქალაქის ცენტრში ღვთისმშობლის სახელობის ტაძარი გამოაკვეთინა. ბასიანის ბრძოლის დროს სწორედ აქ ავედრებდა ქართველთა გამარჯვებას ტაძარში დაცულ ღვთისმშობლის ხატს, რომელსაც შემდგომში ვარძიის ღვთისმშობლის ხატი ეწოდა. ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის შეწევნით ამ ომში ქართველებმა მაჰმადიანთა 400 000-იანი არმია გაანადგურეს, ამიტომ ამ ხატს გამმარჯვებელს უწოდებდნენ.
ერთხანს აქ მოღვაწეობდა ცნობილი სასულიერო მოღვაწე იოანე შავთელი, რომელმაც შექმნა „გალობანი ვარძიის ღვთისმშობლისანი“.
ვარძია საქართველოს სამხრეთ-დასავლეთით, ისტორიულ მესხეთში მდებარეობს ასი მეტრის მიუვალ კლდეში. ის ხუთასი მეტრის სიგრძეზეა გადაჭიმული. გამოკვეთილია ცამეტ სართულად სამფეროვანი კლდის შუა – მოყავისფრო ნაწილში, ხოლო ზედა, მუქი რუხი ფენა სახურავადაა გამოყენებული. საცხოვრებელი ოთახები და სათავსები სამხრეთიდან ჩრდილოეთითაა განლაგებული, რის გამოც ისინი ნათელი და თბილია.
ცენტრალურ ნაწილში გამოკვეთილია ტაძარი, სამრეკლო, რომლის ქვეშაც საწნახელისა და სატრაპეზოს გამოქვაბულებია. დასავლეთით ე.წ. კლდის სოფელი – ანანაური მდებარეობს, სადაც შემორჩენილია კლდის ორსართულიანი სახლი, საბაღე და სავენახე ტერასები, სარწყავი არხის დიდი გვირაბი, წყალსადენის გვირაბი და გვირაბები სხვა მნიშვნელოვანი სათავსებისათვის. აქაც არის პატარა ეკლესია.
აღმოსავლეთ ნაწილი ყველაზე კარგადაა ჩვენამდე მოღწეული. აქ 150 მეტრის სიგრძეზე განლაგებულია გამოქვებულები და დაბლა ჩასასვლელი გვირაბი, აქვე ყოფილა სახიზნავითა და მისი გვირაბით, ე.წ. „თამარის ოთახი“, „სადარბაზო“, „სალხინო“, „წამლის სასახლე“ (აფთიაქი), მრავალი მარანი და რამდენიმე საცხოვრბელი გამოქვაბული.
ვარძიის ტაძრებში შემორჩენილია მოხატულობა, რომელიც ვინმე გიორგი მხატვარს შეუსრულებია. ერთ კედელზე გვხვდება გიორგი მესამისა და თამარ მეფის პორტრეტები.
მონღოლთა ბატონობის ხანაში ვარძიის მონასტერი სამცხელი ფეოდალების, ჯაყელთა გვარიდან გამოსული ათაბაგების გავლენაში მოექცა. ერთხელ, აღდგომის წინა დღეს საშინელი მიწისძვრა მოხდა სამცხეში, რომელმაც ჩამოანგრია ვარძიის გამოქვებულები, სენაკებში ასასვლელი გვირაბები, ტაძრის ნაწილი, დააზიანა წყალსადენი. ამის შემდეგ ვარძიამ სრულებით იცვალა სახე. დანგრეული გვირაბებისა და დახურული გადასასვლელების ნაცვლად შეიქმნა ღია ბილიკები. აიგო ახალი ნაგებობები: ოთაღიანი შენობა ტაძრის გასამაგრებლად, სამრეკლო და სატრაპეზო.
მეთექვსმეტე საუკუნეში ვარძია სპარსელებმა დაარბიეს შაჰ-თამაზის ბრძანებით. სწორედ მათ გაიტაცეს ვარძიის ღვთისმშობლის სასწაულთმოქმედი ხატი. სპარსელები გაოცებას ვერ მალავდნენ ვარძიის სიდიადისა და სიმდიდრის მნახველნი.
კომენტარი ავტორი teona gogoladzee — თებერვალი 13, 2007 @ 22:14 |
მცხეთა ოდითგანვე სატახტო ქალაქს წარმოადგენდა. ის ძალიან ლამაზი და განვითარებული იყო. მართალია, მცხეთა დღეს დედაქალაქი არ არის, მაგრამ ის საქართველოს სულიერ ცენტრად ითვლება. მას მეორე იერუსალიმსაც უწოდებენ. ამის მიზეზი კი მის გულში დაფლული უფლის კვართია, რომელიც საქართველოში მცხეთელი ებრაელების წყალობით მოხვდა. ებრაელთა ეს შტო საქართველოში ოცდაექვსი საუკუნის წინ ჩამოვიდა. მას შემდეგ, რაც მათი ქვეყანა წარმართმა მეფემ – ნაბუქოდონოსორმა – მოაოხრა, ებრაელთა დიდი ნაწილი იძულებული გახდა, სამშობლოდან გადახვეწილიყო. და აი, ერთი ნაწილი მცხეთაში ჩამოვიდა, მათ თან ჰქონდათ წინასწარმეტყველ ელიას ხალენი, რომელიც დღემდე სვეტიცხოვლის ტაძარშია დასვენებული. იქვე, მთავარი საკურთხევლის მარჯვენა მხარეს არსებულ მცირე საკურთხეველში არის ელიას ჭა, რომლის წყალსაც მაკურნებელი ძალა აქვს.
კომენტარი ავტორი mari murghulia — თებერვალი 13, 2007 @ 22:14 |
ერთ წელიწადს საქართველოს შაჰ აბასი შემოესია დიდი ჯარით. მთელი კახეთი აფორიაქდა, ხალხი აიყარა, მთებსა და ტყეებში, კლდეებში გაიხიზნა. გაქცეულებმა თან წაიყვანეს ყველა შინაური ცხოველი: ძაღლი, ცხენი, ძროხა, ღორი და სხვანი.
დაიწყო ომი. დღისით თუ ღამით სისხლის წვიმა მოდიოდა. ბოლოს გაუჭირდათ ქართველებს და ნელ-ნელა უკან დახევა დაიწყეს. მტრის ჯარი კალიასავით მოედო გავერანებულ ქვეყანას. ყველგან ცეცხლი ბრიალებდა, იწვოდა მოუმკელი ყანები, თივის ზვინები, სახლები… შაჰ აბაზმა რაზმები ტყეებში გახიზნულ მოსახლეობასაც შეუსია.
რამოდენიმე ქართველი ოჯახი ნეკრესის საყდარს შეხიზნებოდა, რომელსაც გარშემო საიმედო ქვიტკირის კედელი ჰქონდა შემოვლებული. ერთ-ერთმა რაზმმა მათაც მიაგნო და გალავანს ალყა შემოარტყა. ქართველები საგონებელში ჩაცვივდნენ. რა ეღონათ, რომ სპარსელთა ტყვეთ არ გამხდარიყვნენ. იფიქრეს, ითათბირეს და ბოლოს გაახსენდათ, რომ თათრებს ძალიან ეჯავრებათ ღორი. სადაც კი მას დაინახავენ, იქ გავლასაც კი ერიდებიან. მოაგონდათ ეს და გადაწყვიტეს, შიგნით მყოფ ღორებისათვის თავი მოეყარათ, სამი დღე მშიერი ჰყოლოდათ, შემდეგ კი გალავნის კარი გაეღოთ და დამშეული ღორები გარეთ გაეყარათ. ასეც მოიქცნენ. თათრები ახალი ამდგრები იყვნენ, რომ გალავნიდან გამოყრილი ღორები ღრუტუნით მიესივნენ. ყიზილბაშებს თავგზა აებნათ, თავქუდმოგლეჯილნი გარბოდნენ და ყვიროდნენ:
– დონღუზ!.. დონღუზ!.. ალაჰ!.. ალაჰ!-ო. ღორებს ეგონათ, საჭმელზე გვეძახიანო და უკან ღრუტუნითა და ჭყვიტინით მისდევდნენ. ბევრმა ყიზილბაშმა თავი ძალად დაიღუპა. ზოგი კლდეზე გადაიჩეხა, ზოგი წყალში გადავარდა, ვინც გადარჩა, შაჰს ეახლა და მოახსენა:
– დიდებულო შაჰ აბას! გურჯებს ღორები სანადირო ძაღლებივით დაუგეშავთ. დილას გამოგვიყარეს და ვიდრე ალაზანს არ გამოვედით, თავი არ დაგვანებეს, უზარმაზარი ეშვები მზეზე საშინლად უელავდათო.
შაჰ აბაზმა იმავე დღეს ბრძანა ნეკრესის ციხისათვის ალყა მოეხსნათ და იმ ადგილებს აღარ გაკარებოდნენ.
რადგან ეკლესიაში შეხიზნული ქართველები ღორებმა გადაარჩინეს, დაწესდა, ყოველწლიურად, ნეკრესობის დღეს, ღორი დაეკლათ და მსხვერპლად შეეწირათ.
ეს მოხდა მეჩვიდმეტე საუკუნეში. ამ დროისათვის ნეკრესს უკვე საკმაოდ დიდი ხნის ისტორია ჰქონდა. იგი ჯერ კიდევ ჩვენს წელთ აღრიცხვამდე II საუკუნეში აუშენებია მეფე ფარნაჯომს. ციხე ყვარელთან ახლოს, ნეკრესის მთაზე მდებარეობდა. ქართველი მეფეები ყოველთვის დიდ ყურადღებას აქცევდნენ ამ მეტად ხელსაყრელი მდებარეობის ციხეს, რომლის გარშემოც დროთა განმავლობაში ქალაქი გაშენდა. მოგვიანებით, როცა საქართველოში ქრისტიანობა გავრცელდა, აქ მონასტერი დაარსდა, რაც ცამეტ ასურელ მამათაგან ერთ-ერთის – აბიბოსის სახელს უკავშირდება.
წმინდა აბიბოსი საქართველოში მეექვსე საუკუნეში ჩამოვიდა ცამეტ ასურელ მამასთან ერთად. ევლავიოს კათოლიკოსის კურთხევით იგი ნეკრესში მივიდა და მოციქულებრივ ღვაწლს შეუდგა. მალე აბიბოსი ეპისკოპოსად აკურთხეს, მან ქრისტეს რჯულზე მოაქცია მთიულთა დიდი ნაწილი. მანვე დააარსა ნეკრესის ეპარქია*.
ამ დროს საქართველოში ცეცხლთაყვანისმცემელი სპარსელები ბატონობდნენ და ყველა ძალას ხმარობდნენ თავიანთი რჯულის გასავრცელებლად, რისთვისაც მათ მრავალგან ააგეს საკერპოები, სადაც ჩაუქრობლად ენთო ცეცხლი.
წმინდა აბიბოსი დაუღალავად დადიოდა თავისი ეპარქიის სოფლებში და ქართველებს ქრისტიანობას უქადაგებდა. ერთხელ წმიდა მამა შეესწრო, როგორ აიძულებდნენ სპარსელები ქართველებს ცეცხლის თაყვანისცემას. აბიბოსმა ვეღარ მოითმინა სპარსელთა თავხედობა, მივიდა ცეცხლთან, წყალი გადაასხა და ჩააქრო. განრისხებულმა სპარსელებმა შეიპყრეს ეპისკოპოსი, სასტიკად გვემეს და საპყრობილეში ჩააგდეს. შემდეგ კი თავიანთ მეთაურს – მარზპანს მიჰგვარეს. მარზპანმა ჰკითხა: რატომ მოჰკალი ჩვენი ღმერთი? აბიბოს ნეკრესელმა მშვიდად მიუგო: მე თქვენი ღმერთი კი არ მოვკალი, მხოლოდ ცეცხლი ჩავაქრე. როგორ შეიძლება ცეცხლი ღმერთი იყოს, როცა მისი მოკვლა მცირეოდენ წყალს შეუძლიაო. პასუხმა მარზპანი არათუ გონს მოიყვანა, კიდევ უფრო გააშმაგა და წმინდა მამა წამებით გამოასალმა სიცოცხლეს.
ნეკრესში მთავარი ტაძარი აბიბოს ნეკრესელმა ააგო და აქვე დააარსა საეპისკოპოსო კათედრა. ეს ტაძარი ბაზილიკური ტიპისაა. აქ შემორჩენილია წარწერები და ფრესკები. მონასტერში ჰქონდათ საძვალე და მარანი, მარნის თავზე კი ბერთა სენაკები. ამ შენობის წინ კოშკია აღმართული, რომელიც პირვანდელი სახითაა შემორჩენილი და მას ახლაც „ნეკრესის სამრეკლო კოშკს“ უწოდებენ, რადგან ლეკიანობის დროს მოსახლეობას მტრის შემოსევას სწორედ სამრეკლო ზარების რეკვით ატყობინებდნენ. ეკლესიას მიდგმული აქვს სატრაპეზოც.
შემდგომში, VII-IX საუკუნეებში, კიდევ ერთი ტაძარი აიგო ნეკრესში, ამჯერად უკვე ჯვარ-გუმბათოვანი. შენობა რამოდენიმე სართულიანია და მოიცავს სამრეკლოსა და სათვალთვალო კოშკსაც, რომელსაც ირგვლივ სათოფურები აქვს ამოჭრილი და მაღლობიდან ყოველ მხრივ იცქირება.
ნეკრესში საეკლესიო შენობების გარდა სამოქალაქო დანიშნულების შენონებიცაა, მაგალითად, ორსართულიანი სასახლე თავისი პალატებით, რომელიც ალაზნის თვალწარმტაც ველს დაჰყურებს.
ნეკრესის ეპარქია საკმაოდ ძლიერი და გავლენიანი ეპარქია იყო, მის ეპისკოპოსს სასპასპეტო დროშები ებარა. ნეკრესს საკუთარი ჯარიც ჰყავდა და ომიანობის დროს ბრძოლაში გაჰყავდა. ნეკრესის მონასტერს ჰყავდა თავისი ყმებიც, რომელთაც „ნეკრესიანელნი“ ეწოდებოდათ.
ნეკრესში სხვადასხვა დროს მოღვაწე ქართველი მღვდელმთავრები წერდნენ და თარგმნიდნენ წიგნებს. მათ შორის გამოირჩეოდნენ ნიკოლოზ ნეკრესელი, ივანე ჯორჯაძე, დოსითეოზ ჩერქეზიშვილი. ეს უკანასკნელი თელავის საფილოსოფოსო სკოლის პირველი მსმენელი იყო. შემდეგ მან თავის ეპარქიაში დააარსა პირველდაწყებითი სკოლა, რამაც ძალიან გაახარა ერეკლე მეორე.
ნეკრესის ეპარქია 1811 წელს გაუქმდა. მისი ბოლო ეპისკოპოსი იყო ამბროსი ნეკრესელი, რომელიც მთელი ოცი წელიწადი დაუღალავად იღწვოდა ეპარქიაში. იგი იყო დიდი მქადაგებელი. მრავალი მოღალატე, სამშობლოს გამცემი დაუყენებია კეთილ გზაზე ამბროსი ნეკრესელს. როდესაც გაღმა მხარის კახელი გლეხები ლეკდებოდნენ, მეუფე ამბროსი სასტიკად ამხელდა მათ. ამბროსი ნეკრესელმა მრავალი ენა იცოდა. მას ისტორიული ნაშრომებიც აქვს დაწერილი. კერძოდ, აღწერა საქართველოს ვითარება მე-18 -19 საუკუნეების მიჯნაზე: ლეკიანობა, აღა-მაჰმად-ხანის შემოსევა, კრწანისის ბრძოლა, რუსეთთან შეერთება.
ასეთია ისტორია ნეკრესისა, უძველესი ციხე-ქალაქისა, რომელიც დროთა განმავლობაში გამქრალა და მის ნაფუძვარზე ნეკრესის მონასტერი ამოზრდილა.
კომენტარი ავტორი ოთარ მღებრიშვილი. — თებერვალი 13, 2007 @ 22:14 |
გერგეტის ყოვლადწმიდა სამების ტაძარი
გერგეტის ყოვლადწმიდა სამების ტაძარი IV საუკუნის ძეგლია. თეიმურაზ ბაგრატიონის „ივერიის ისტორია“ მოწმობს, რომ მანამდე სამების მთაზე ჯვარი ყოფილა აღმართული. ჩვენი ერის სულიერ ცხოვრებაში სამების ტაძარს ყოველთვის განსაკუთრებული მნიშვნელობა ენიჭებოდა. საუკუნეების განმავლობაში ხევის ისტორიაში თითქმის ყველა მნიშვნელოვანი მოვლენა მასთან იყო დაკავშირებული.
ხევში არსებობს ასეთი გადმოცემა: ქართლის, კახეთისა და იმერეთის მეფეებს ერთმანეთში დავა ჰქონიათ, თუ სად უნდა აშენებულიყო წმიდა წამების ტაძარი. მაშინ მცხეთაში ერთ ბერიკაცს მათთვის მოუხსენებია: „მეფენო, ფურ-ბერწი დაჰკალით და მისი სამგორველი (მენჯის ნაწილი) სოფლის ბოლოს დააგდეთ, მოვა შავი ყორანი და სადაც მას გამოხრავს, სამებაც იქ ააშენეთო“. მეფეები ასეც მოქცეულან. ყორანი მოფრენილა და წაუღია სამგორველი. მდევრად ხალხიც თან გაჰყოლია. ანანურის თავზე ყორანს დაუსვენია და აქ სამების ნიში აუგიათ. ყორანი აქედან ბიდარის მთაზე (ჯვრის უღელტეხილი) დაფრენილა და აქაც ჯვარი აღუმართავთ. აქედან კი გერგეტში, „ელგეშის“ ნიშთან გადაფრენილა, ცოტა დაუსვენია, ბოლოს სამების მთაზე დაუგდია სამგორველი და ძვალიც იქ გამოუხრავს.
მეფეებს დავა ახლა იმაზე მოსვლიათ, თუ ვის უნდა ჩაეყარა საძირკველი. წამომდგარა ერთი კეთილი კაცი და უთქვამს: „წადით ბიდარის მთაზე, სადაც სამების ჯვარია აღმართული, იქიდან გამოიქეცით და ვინც სამებაზე პირველი ავა, საძირეც იმან გაჭრასო“. ასეც მოქცეულან და ყველანი – ცხენით თუ ფეხით – ბიდარის მთიდან გამოქცეულან. მათ შორის ერთი ხურთისელი კოჭლი ბახჩიძე მთა-მთა მოკლე გზით გადმოსულა, სამების მთაზე ცხენოსნებზე წინ მისულა და საძირკველიც მას გაუჭრია. ამის შემდეგ დაწყებულა ტაძრის მშენებლობა. მის ასაგებად ქვა დევ-წიქარა ხარებს ყანობ-ხურთისიდან ამოუტანიათ, კალატოზებისთვის წყალი მეცხვარეს უზიდია, წყაროს დღესაც კალატას წყაროს უწოდებენ.
კომენტარი ავტორი tiko asanishvili — თებერვალი 13, 2007 @ 22:14 |
ოხრმას შემდეგ, რაც მათი ქვეყანა წარმართმა მეფემ – ნაბუქოდონოსორმა – მოაა, ებრაელთა დიდი ნაწილი იძულებული გახდა, სამშობლოდან გადახვეწილიყო. და აი, ერთი ნაწილი მცხეთაში ჩამოვიდა, მათ თან ჰქონდათ წინასწარმეტყველ ელიას ხალენი, რომელიც დღემდე სვეტიცხოვლის ტაძარშია დასვენებული. იქვე, მთავარი საკურთხევლის მარჯვენა მხარეს არსებულ მცირე საკურთხეველში არის ელიას ჭა, რომლის წყალსაც მაკურნებელი ძალა აქვს.
კომენტარი ავტორი ბაზბუზ — თებერვალი 13, 2007 @ 22:14 |
სამთავროს მონასტერი
მცხეთაში, სამეფო ბაღში, სადაც წმინდა ნინო ცხოვრობდა, მეფე მირიანმა ტაძარი ააგო და ანდერძად დაიბარა, აქ დამმარხეთო. მართლაც, მეფე მირიანი და დედოფალი ნანა დღემდე სამთავროს ტაძარში განისვენებენ.
სამთავროს მონასტრის ეზოში არის მცირე საყდარი, წმინდა ნინოს სახელობისა. ეს სწორედ ის ადგილია, სადაც წმინდა ქალწული პირველად დაემკვიდრა. საყდრის გვერდით დღესაც ხარობს მაყვლის ბუჩქი, რომელმაც წმინდა ნინო შეიფარა. მასში ქალწული რამოდენიმე ხანს იმალებოდა.
სამთავროს ძველი ტაძრის ადგილზე მე-10 საუკუნეში ახალი ეკლესია ააგეს და ქრისტე მაცხოვრის სახელზე აკურთხეს. აქ სპეციალურ ლუსკუმაში ჩასვენებულია სხვადასხვა სიწმინდეები. ტაძარში სასწაულთმოქმედი ხატებია: ივერიის ყოვლადწმიდა ღვთისმშობლის ხატი 1917 წლის რევოლუციამდე ცოტა ხნით ადრე ცრემლს ადენდა, ხოლო კანკელის ხატები 1990-იან წლებში – მირონს.
სამთავროში თავდაპირველად მამათა მონასტერი იყო, მაგრამ დროთა სიავის გამო დაიხურა. XIX საუკუნეში კი დედათა მონასტერი გაიხსნა, რომელიც დღემდე არსებობს.
სამთავროს ეზოში მდებარე კოშკში მოღვაწეობდა ჩვენი თანამედროვე, ყველასათვის ცნობილი და საყვარელი ბერი – მამა გაბრიელი. იგი, როგორც სიცოცხლეში, ისე გარდაცვალების შემდეგ უამრავ სასწაულს აღასრულებს. მის საფლავზე ზამთარ-ზაფხულ ყვავიან ყვავილები, მუდმივად ანთებული კანდელის ზეთით კი მრავალი ადამიანი იკურნება.
კომენტარი ავტორი ზურა ჭაბაშვილი — თებერვალი 13, 2007 @ 22:14 |
20/03/07 ალეკო ნესუაშვილი
1)აზრების შეუსაბამობა ორ ან მეტ პიროვნებებს შორის, კიდევ ძაან ბევრი ფაქტორია.
2)ნებისმიერი ნაბიჯი რომელიც არ არის გააზრებული.
3)
კომენტარი ავტორი nino kobaidze — მარტი 20, 2007 @ 22:14 |
თამუნა არაბული. 20.03.07 .:
1.ჩემი აზრით კონფლიკტის მიზეზი არის ერთმანეთში შელაპარაკენა უხეშად,ერთმანეთისთვის შეურაწყოფის მიყენება.3 როდესაც უკვე სხვა დაქალებიც ჩაერევიან.4 ადამიანის შენსკენ გადმობირებას.5
კომენტარი ავტორი tamuna arabuli — მარტი 20, 2007 @ 22:14 |
[…] წყარო: https://43skolaaa.wordpress.com […]
შეტყობინება ავტორი ბეთანიის ყოვლადწმიდა ღვთისმშობლის შობის სახელობის მონასტერი « ბურუსი – BURUSI — იანვარი 15, 2011 @ 22:14 |
[…] წყარო: https://43skolaaa.wordpress.com […]
შეტყობინება ავტორი ბეთანიის ყოვლადწმიდა ღვთისმშობლის შობის სახელობის მონასტერი — აპრილი 16, 2022 @ 22:14 |